نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان

• متینه السادات موسوی ¹
• مهرداد عباسی ²
• مهدی مهریزی ³

¹ دانشجوی دکترای علوم قرآن و حدیث، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات، تهران. ایران

² استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

³ دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

از آنجاکه بخش اعظمی از تفاسیر موجود بطور سنتی توسط مردان مسلمان نوشته شده‌اند چگونگی توصیف روابط جنسیتی و حقوق زنان سهم قابل‌توجهی درآن دارد. اما با ظهور فمینیسم اسلامی برخی زنان مسلمان منسوب به این جریان به منظور اندیشة برابری زن و مرد از نگاه اسلام مبتنی بر مبانی دینی در حال بحث برای ارزیابی‌های جدید از این تفاسیر سنتی هستند و از استدلا‌ل‌های خود با شواهدی از قرآن حمایت می-کنند. در این میان، برخی از پیش‌گامان این اندیشه کار خود را با این ادعا که مردان مسلمان‌ قرآن را از چشم‌اندازی مردسالارانه خوانش کرده‌اند و بدین‌وسیله نابرابری جنسیتی و پدرسالاری را وارد تفسیر قرآن کرده‌اند به بازخوانی متن قرآن به‌مثابه اساسی‌ترین منبع اسلامی تمرکز کرده‌اند. این در حالیست که نگارندگان مدعی‌اند در میان اندیشمندان و مفسران شیعی چنین حاکمیت دیدگاه مردسالارانه‌ای عمومیت ندارد و اگرچه جنسیت می‌تواند در خوانش از متن موثر باشد اما التزام به مبانی اصیل قرآنی و محوریت پارادایم توحیدی مانع از ارائة برداشت‌های جانبدارانه خواهد بود. بررسی قوّامیت مردان بر زنان که از چالش‌برانگیزترین آیات قرآن پیرامون حقوق زنان است، از دو منظر جنسیتی زنانه(ودود، بارلاس و هبری) و مردانه(علامه‌طباطبایی، جوادی‌آملی ، مطهری) با وجود اختلاف در آبشخورهای فکری، اعتقادی و فضای بروز و ظهور، نتایج مشابهی بدست‌می‌دهد که حاکی از برداشت‌های غیرجانبدارانه از سوی مفسران شیعی دارد. اینکه قوامیت برای مردان فضیلتی محدود و مشروط است به منظور ایفای مسئولیت‌های خانوادگی و اجتماعی در حمایت از حقوق زنان است و معانی برتری و سیطره بر زنان سوءبرداشت‌هایی بیش نیست.

تازه های تحقیق

فراز نخست آیه 34 سوره  نساء، یکی از چالش برانگیزترین آیات مربوط به حقوق زن بحث بر سر قوامیّت مردان بر زنان است که در این نوشتار آراء برخی از مفسرین و محققین قرآن‌پژوه در دو گروه آقایان (علامه‌طباطبایی، جوادی‌آملی، مطهری) و خانمها (ودود، بارلاس، هبری) از دو منظر جنسیتی (مردانه و زنانه) مورد بحث و بررسی قرار گرفت. باوجود ادعای تاثیر جنسیت فهمنده و مفسر در برداشت از متون و علیرغم وجود اختلافات عمیق در مبانی عقیدتی، فضای فکری، گرایشات مذهبی و نیز جنسیت مفسرین اما استفاده از پارادایم توحیدی، هویت‌شناسی انسان و توجه به فضایل انسانی هر دو گروه با اندکی اختلاف به نتایج مشترک و مشابهی رسیده‌اند. قوامیّت از نظر ایشان عهده‌داری امور زنان است که به مردان در حوزة خانواده واگذار شده است (علامه قوامیّت را به گسترة اجتماع تسری می‌دهند). این قوامیّت برای مردان صرفا مسئولیت است و هیچ امتیازی برای آنان به دنبال ندارد تا بتوانند با تمسک به آن خود را برتر از زنان بدانند و بر آنان سیطره پیدا کنند هر دو گروه چنین خوانشی از آیه را که منجر به خودبرتربینی مردان شده ‌باشد مردود می‌شمرند و با استناد به آیات قرآن تقوا را تنها ملاک فضیلت و برتری معرفی‌می‌کنند. آنها معتقدند مردان  به تبع این قوامیّت مسئول اداره زندگی همسرانشان هستند تا آن­ها بتوانند مسئولیتی را که ویژة آنان است و هیچ مردی نمی‌تواند از عهده انجامش برآید (فرزندآوری) به خوبی ایفا کنند.

قوامیّت به دنبال فضیلتی است که خداوند به برخی مردان اعطا کرده و لفظ بعض در آیه عمومیت برتری همه مردان بر همة زنان را نقض می‌کند. عامل قوامیّت که خداوند به برخی مردان داده صرفا برتری مادی است (اگرچه در بین افراد دو گروه اشتراک نظر کمی در اینباره وجود دارد ازجمله عقل، توانایی جسمی، اصلحیت، توانایی ادارة امور) و دیگر پرداخت نفقه (که همگی بر آن اتفاق نظر دارند) در میان هر دو گروه افرادی قائل به این نظرند که اگر مردی توان اداره همسر را بخاطر اصلحیت یا پرداخت نفقه نداشت بحث قوامیّت مرد بر همسرش  زیر سوال خواهد رفت. درنهایت می‌توان ادعا کرد خوانش زنانه و تفسیر مردانة این دو گروه از قوامیّت، اما با وجود برخی اختلافات دارای نقاط مشترک متعددی است که حاکی از برداشتی مبتنی بر مبانی مشترک و نگاهی دغدغه‌مند و منصفانه دارد.

کلیدواژه‌ها

• قرآن
• تفسیر
• قوامیت
• خوانش‌ زنانه
• تفسیر سنتی

20.1001.1.23452692.1401.10.2.3.4

موضوعات

• حقوق زنان

عنوان مقاله [English]

Comparison of female reading with male interpretation on the issue of guardianship in verse 34 in chapter An-Nisa

نویسندگان [English]

• Matineh sadat Moosavi ¹
• Mehrdad Abbasi ²
• Mahdi Mehrizi ³

¹ Ph.D student in Quran and Hadith studies, Islamic Azad University, Science and Research Branch Branch, Tehran, Iran.

² Faculty member of Islamic Azad University, Science and Research Branch Branch, Tehran, Iran.

³ Associate Professor of the Department of Quranic and Hadith Sciences, Theology and Political Sciences, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran Iran

چکیده [English]

Since much of the existing commentary has traditionally been written by Muslim men, how gender relations and women's rights are described plays significant role. But with the rise of Islamic feminism, some Muslim women in this movement are debating new evaluations of these traditional interpretations in order to conceive of equality between men and women from an Islamic perspective based on religious principles. They support the Quran. Meanwhile, some pioneers of this idea have focused their work on re-reading the text of the Qur'an as the most basic Islamic source, claiming that Muslim men have read the Qur'an from patriarchal perspective, thereby incorporating gender inequality and patriarchy into the interpretation of the Qur'an. the authors claim that such a rule doesn̓t have a patriarchal view among Shiite thinkers and commentators, and although gender can be effective in reading the text, adherence to the original Qur'anic principles and the centrality of the monotheistic paradigm will prevent biased interpretations. The study of the strength of men over women, which is one of the most challenging verses of the Qur'an on women's rights, from two perspectives of women (Wadud, Barlas and Hebri) and men (Tabatabai, Javadi Amoli, Motahhari) despite differences in intellectual, doctrinal and emergence, It gives similar results, indicating biased interpretations by Shiite commentators. That masculinity is a limited and conditional virtue for men is in order to fulfill family and social responsibilities in support of women's rights, and the meanings of superiority and domination over women are nothing more than misconception.

کلیدواژه‌ها [English]

• Quran
• Commentary
• Guardianship
• Female Reading
• Traditional Commentary