مطالعات زن و خانواده

بررسی اثربخشی آموزش هوش معنوی بر تاب آوری و بهزیستی روانشناختی زنان سرپرست خانوار

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد روان‌شناسی عمومی، دانشگاه زنجان، زنجان،

2 استادیار روان‌شناسی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

چکیده

زنان سرپرست خانواده به عنوان یکی از گروه‌های آسیب‌پذیر جامعه، متحمل فشارهای زیادی می‌شوند که بر سلامت روانی آنان و خانواده‌شان تأثیر می‌گذارد. هدف پژوهش حاضر بررسی اثربخشی آموزش هوش معنوی‌ بر بهزیستی روان‌شناختی و تاب‌آوری زنان سرپرست خانوار بود. طرح پژوهش حاضر از نوع شبه آزمایشی به شیوه پیش‌آزمون- پس‌آزمون و پیگیری با گروه گواه بود. جامعه آماری پژوهش شامل تمام زنان سرپرست خانوار تحت پوشش مرکز خیریه حضرت فاطمه زهرا (س) در سال 1396 که تعداد آن‌ها 1904 نفر بودند که از میان آنان، 30 نفر با توجه به معیارهای ورود به پژوهش و به صورت تصادفی انتخاب شدند و در دو گروه آزمایش و گواه قرار گرفتند. گروه آزمایش به مدت 8 جلسه 90 دقیقه‌ای آموزش هوش معنوی دریافت کرد. ابزارهایی که در پژوهش حاضر مورد استفاده قرار گرفتند عبارت‌اند از فرم کوتاه مقیاس بهزیستی روان‌شناختی ریف (ریف، 1989) و مقیاس تاب‌آوری (کانر و دیویدسون، 2003). داده‌ها از طریق آزمون تحلیل کوواریانس تجزیه‌وتحلیل شدند. نتایج حاصل از تجزیه‌وتحلیل داده‌ها حاکی از اثربخشی آموزش هوش معنوی بر افزایش بهزیستی روان شناختی در مراحل پس‌آزمون و پیگیری و همچنین تاب‌آوری در مرحله پس‌آزمون و عدم معناداری در مرحله پیگیری بود. هوش معنوی با افزایش انعطاف‌پذیری، خودآگاهی و تقویت نظام اعتقادی فرد موجب ارتقاء بهزیستی روان‌شناختی و تاب‌آوری می‌گردد و می‌تواند به‌عنوان آموزشی در راستای توان‌بخشی و ارتقای کیفیت زندگی زنان سرپرست خانوار در نهادهای حمایت‌کننده به کار گرفته شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The effectiveness of the spiritual intelligence training on Psychological well-being and resiliency of female-headed household

نویسندگان [English]

  • Parvin Sedghi 1
  • Abazar cheraghi 2

1 M.A in general psychology, University of Zanjan, Zanjan, Iran

2 Assistant professor in psychology, University of Zanjan, Zanjan, Iran

چکیده [English]

Female-headed household as one of the vulnerable group of the society, suffering a lot of pressure, which influence their mental health and their family. The purpose of this study was to investigate the effectiveness of the spiritual intelligence training on psychological well-being and resiliency of Female-headed household. The study design was quasi-experimental and pre-test-post-test and follow-up with control group. The study population included all female-headed household under protection by Fatima Zahra's Charity Center in 2017 whose numbers were 1904, that among those, 30 cases were selected randomly according to the inclusion criteria and were placed into two experimental and control groups. The experimental group received spiritual intelligence training for 8 sessions of 90 minutes. The measures that used in the current study included the short form of Reef psychological well-being scale (Reef, 1989) and Resiliency Scale (Connor & Davidson, 2003). Data were analyzed by Analysis of covariance. The results of data analysis showed the effectiveness of the spiritual intelligence training on increasing psychological well-being in the stages of post-test and follow-up as well as increasing resiliency in the post-test stage but this increase was not significant in the follow-up stage. Spiritual intelligence increases psychological well-being and resiliency by increasing flexibility, self-awareness and consolidation the individual's belief system and can be used as a training in the context of rehabilitation and improving female-headed household's quality of life in supporting institution.

کلیدواژه‌ها [English]

  • spiritual intelligence
  • psychological well-being
  • resiliency
  • female-headed household
  1. اعظم آزاده، منصوره و تافته، مریم. (1394). روایت زنان سرپرست خانوار از موانع شادمانی (مطالعه موردی زنان سرپرست خانوار تهران). فصلنامه مطالعات زن و خانواده، 3(2)، 60-33.
  2. بیانی، علی‌اصغر؛ محمد کوچکی، عاشور و بیانی، علی. (1387). روایی و پایایی مقیاس به‏زیستی روان‌شناختی ریف. فصلنامه روان‌پزشکی و روانشناسی بالینی ایران، 14(2)، 151-146.
  3. جمالی، محمود؛ سپاه منصور، مژگان و فلاحیان، معصومه. (1392). مقایسه بهزیستی روان‌شناختی زنان سرپرست خانواده با زنان دارای سرپرست. فصلنامه زن در توسعه و سیاست (پژوهش زنان)، 11(4)، 542-531.
  4. حبیبی، مجتبی؛ قنبری، نیکزاد؛ خدایی، ابراهیم و قنبری، پرستو. (1392). اثربخشی مدیریت استرس به روش‌شناختی – رفتاری بر کاهش اضطراب، استرس و افسردگی زنان سرپرست خانوار. مجله تحقیقات علوم رفتاری، 11(3)، 175-166.
  5. حق رنجبر، فرخ؛ کاکاوند، علیرضا؛ برجعلی، احمد و برماس، حامد. (1390). تاب‌آوری و کیفیت مادران دارای فرزندان کم‌توان ذهنی. فصلنامه سلامت و روانشناسی، 1(1)، 187-177.
  6. حمید، نجمه؛ کیخسروانی، مولود؛ بابامیری، محمد و دهقانی، مصطفی. (1391). بررسی سلامت روان و هوش معنوی با تاب‌آوری در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه. فصلنامه جنتاشاپیر (دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز)، 3، 2(7)، 338-331.
  7. خانجانی، مهدی؛ شهیدی، شهریار؛ فتح آبادی، جلیل؛ مظاهری، محمدعلی و شکری، امید. (1393). ساختار عاملی و ویژگی‌های روان‌سنجی فرم کوتاه (18 سؤالی) مقیاس بهزیستی روان‌شناختی ریف در دانشجویان دختر و پسر. فصلنامه اندیشه و رفتار در روان‌شناسی بالینی، 8(32)، 36-27.
  8. زارع، حسین و مهمان نوازان، اشرف. (1394). تأثیر آموزش دلگرم سازی بر ارتقاء خودکارآمدی عمومی و تاب‌آوری زنان سرپرست خانوار. فصلنامه مطالعات زن و خانواده، 3(1)، 37-57.
  9. سهرابی، فرامرز و ناصری، اسماعیل. (1392). بررسی مفهوم و مؤلفه‌های هوش معنوی و ساخت ابزاری برای سنجش آن. فصلنامه پژوهش در سلامت روان‌شناختی، 4(9)، 77-69.
  10. شجاعی، احمد و سلیمانی، اسماعیل. (1394). بررسی تأثیر آموزش هوش معنوی بر به‏زیستی روان‌شناختی و مؤلفه‌های آن در دانش آموزان تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) شهرستان اردبیل. مجله روانشناسی مدرسه، 4(1)، 121-104.
  11. شعاع کاظمی، مهرانگیز. (1396). خشونت خانوادگی، دل‌زدگی زناشویی و احساس ارزشمندی در زنان عادی و مراجعه‌کننده به دادگاه خانواده شهر تهران. فصلنامه مطالعات زن و خانواده، 5(1)، 52-35.
  12. صبحی قراملکی، ناصر و پرزور، پرویز. (1393). مقایسه هوش معنوی و هوش هیجانی دانشجویان و طلاب. فصلنامه فرهنگ در دانشگاه اسلامی، 4، 2(11)، 310-297.
  13. عسگری، پرویز؛ احتشام زاده، پروین و پیرزمان، سهیلا. (1389). رابطه سازگاری معنوی و آندوژنی با به‏زیستی روان‌شناختی دانشجویان. مجله یافته‌های نو در روانشناسی (روانشناسی اجتماعی)، 4(11)، 33-23.
  14. کشاورزی، سمیه و یوسفی، فریده. (1391). رابطه هوش عاطفی و هوش معنوی و تاب‌آوری دانشجویان. مجله روانشناسی، 16، 3(63)، 318-299.
  15. مداحی، محمد ابراهیم؛ صمد زاده، منا؛ کیخای فرزانه، محمد مجتبی. (1390). بررسی ارتباط میان جهت‌گیری مذهبی و بهزیستی روان‌شناختی در دانشجویان. فصلنامه روان‌شناسی تربیتی، 2، 1(5)، 63-53.
  16. مرعشی، سید علی؛ نعامی، عبدالزهرا؛ بشلیده، کیومرث؛ زرگر، یدالله و غباری بناب، باقر. (1391). تأثیر هوش معنوی بر به‏زیستی روان‌شناختی و اضطراب وجودی و هوش معنوی در دانشجویان دانشکده نفت اهواز. فصلنامه دست آوردهای، 19(1)، 80-63.
  17. هاشمی، لادن و جوکار، بهرام. (1390). بررسی رابطه بین تعالی معنوی و تاب‌آوری در دانشجویان دانشگاه. مجله مطالعات روانشناسی بالینی، 8(13)، 142-123.

 

منابع انگلیسی

 

  1. Asgari, Parviz; Ehteshamzade, Parvin and Pirzaman, Soheila. (2010). The relationship between spiritual and endogenous compatibility with psychological well-being of students. Journal of New Findings in Psychology (Social Psychology), 4(11), 23-33. (Text in Persian). 
  2. Azam Azadeh, Mansoureh and Tafteh, Maryam. (2015). The Obstacles of Happiness from the View of Female-headed Households of Tehran. Journal of Woman and Family Study, 3(2), 33-60. (Text in Persian).
  3. Bayani, Ali Asghar; Mohammad Koocheky, Asghoor and Bayani Ali. (2008). Reliability and Validity of Ryff’s Psychological Well-being Scales. Iranian Journal of Psychiatry & Clinical Psychology, 14 (2): 146-151. (Text in Persian).
  4. Bifulco, R. (2012). Can nonexperimental estimates replicate estimates based on random assignment in evaluations of school choice? A within‐study comparison. Journal of Policy Analysis and Management, 31(3), 729-751.
  5. Cheeseman, S., Ferguson, C., & Cohen, L. (2011). The experience of single mothers: Community and other external influences relating to resilience. Aust. Community Psychol, 23, 32-49.
  6. Chen, X. (2018). Ruth: A Spiritual Role Model for the Religious Women of Southwest China.
  7. Connor, K. M., & Davidson, J. R. (2003). Development of a new resilience scale: The Connor‐Davidson resilience scale (CD‐RISC). Depression and anxiety, 18(2), 76-82.‏
  8. De Leon, A. R. (2002). An Investigation of the Relationship Between Spiritual Well-being and Psychological Well-being Among Mexican-American Catholics(Doctoral dissertation, St. Mary's University, San Antonio, Texas).‏
  9. Diener, E. (2006). Guidelines for national indicators of subjective well-being and ill-being. Journal of happiness studies, 7(4), 397-404.
  10. dos Santos, S. B., Rocha, G. P., Fernandez, L. L., de Padua, A. C., & Reppold, C. T. (2018). Association of Lower Spiritual Well-Being, Social Support, Self-Esteem, Subjective Well-Being, Optimism and Hope Scores With Mild Cognitive Impairment and Mild Dementia. Frontiers in psychology, 9, 371.
  11. Dumalaon‐Canaria, J. A., Prichard, I., Hutchinson, A. D., & Wilson, C. (2018). Fear of cancer recurrence and psychological well‐being in women with breast cancer: The role of causal cancer attributions and optimism. European journal of cancer care, 27(1), e12579.
  12. Ebrahim Maddahi, Mohammad; Samadzadeh, Mona; Keikhayfarzaneh, Mohammad Mojtaba. (2010).The Relationship between Religious Orientation and Psychological Well-Being among University Students. Quarterly Journal of educational psychology, Volume 2, Issue 1 - Serial Number 5, 7-131. (Text in Persian).
  13. Emmons, R. A. (2000). Is spirituality an intelligence? Motivation, cognition, and the psychology of ultimate concern. The International Journal for the psychology of Religion, 10(1), 3-26.‏
  14. Fox, C., Webster, B. D., & Casper, W. (2018). Spirituality, psychological capital and employee performance: An empirical examination. Journal of Managerial Issues, 30(2), 194.
  15. Habibi, mojtaba; Ghanbari, Nikzad; Khodaei, Ebrahim and Ghanbari, Parasto. (2013). Effectiveness of cognitive-behavioral management of stress on reducing anxiety, stress, and depression in head-families women. Journal of Research in Behavioral Science, Volume 11; Issue 3: (2013):166-175. (Text in Persian).
  16. Hackney, C. H., & Sanders, G. S. (2003). Religiosity and mental health: A meta–analysis of recent studies. Journal for the scientific study of religion, 42(1), 43-55.
  17. Hagh ranjbar, farrokh; Kakavand, Alireza; Borjali, Ahmad and Bermas, Hamed. (2011). Resilience and quality of mothers with mentally retarded children.  Journal of Health and Psychology, 1(1), 177-187. (Text in Persian).
  18. Hamid, Najme; Keykhosravani, Molood, Babamiri, Mohammad and Dehghani, Mostafa.(2012). Study of mental health and spiritual intelligence with resilience in students of Kermanshah University of Medical Sciences. Jentashapir Journal of Health Research, 3, 2(7), 331-338. (Text in Persian).
  19. Harrington Meyer, M., & Abdul-Malak, Y. (2015). Single-Headed Family Economic Vulnerability and Reliance on Social Programs. Public Policy & Aging Report, 25(3), 102-106.
  20. Hashemin, ladan & Joker, Bahram. The Relationship between Spiritual Excellence and Resilience in University Students. Journal of educational psychology, 8(13), 123-142. (Text in Persian).
  21. Herbst, C. M. (2012). Footloose and fancy free? Two decades of single mothers’ subjective well-being. Social Service Review, 86(2), 189-222.
  22. Hill, P. C., & Pargament, K. I. (2008). Advances in the conceptualization and measurement of religion and spirituality: Implications for physical and mental health research.‏
  23. Hirani, S. S., Norris, C. M., Van Vliet, K. J., Van Zanten, S. V., Karmaliani, R., & Lasiuk, G. (2018). Social support intervention to promote resilience and quality of life in women living in Karachi, Pakistan: a randomized controlled trial. International journal of public health, 1-10.
  24. Jamali, Mahmood; Sepah Mansor,Mojgan and fallahian masomeh. (2014).Comparative study of psychological well-being of female heads of house hold & women in male headed households in Tehran. Journal of Women in Development and Politics, 11(4), 531-542. (Text in Persian).
  25. Kamali, Z., Tafazoli, M., Ebrahimi, M., Hosseini, M., Saki, A., Fayyazi-Bordbar, M. R., ... & Saber-Mohammad, A. (2018). Effect of spiritual care education on postpartum stress disorder in women with preeclampsia. Journal of Education and Health Promotion, 7(1), 73.
  26. Keshavarzi, Somayeh and Yousefi, Farideh. (2011). The Relationship between Emotional Intelligence and Spiritual Intelligence and Resilience of Students. Journal of Psychology, 16, 3 (63), 318-299. (Text in Persian).
  27. Khanjani, Mehdi; Shahidi, Shahiyar; Fathabadi, Jalil؛ Mazaheri, Mohamad Ali; Shokri, Omid. (2013). Factor structure and psychometric properties of the Ryff’s scale of Psychological well-being, short form (18-item) among male and female students. Journal of clinical psychology Andishe va Raftar, 8(32), 27-36. (Text in Persian).
  28. Khodabakhshi Koolaee, A., Heidari, S., Khoshkonesh, A., & Heidari, M. (2013). Relationship between spiritual intelligence and resilience to stress in preference of delivery method in pregnant women. The Iranian Journal of Obstetrics, Gynecology and Infertility, 16(58), 8-15.
  29. Khosravi, M., & Nikmanesh, Z. (2014). Relationship of spiritual intelligence with resilience and perceived stress. Iranian journal of psychiatry and behavioral sciences, 8(4), 52.
  30. Koenig, H. G. (2007). Spirituality and depression: A look at the evidence. Southern Medical Journal, 100(7), 737-740.‏‏
  31. Lysne, C. J., & Wachholtz, A. B. (2010). Pain, spirituality, and meaning making: What can we learn from the literature?. Religions, 2(1), 1-16.‏
  32. Marashi, Seyed Ali; Naami, Abd Alzahra; Bashlide, Kumars; Zargar, Yadollah and Ghobari Bonab, Bagher. (2011). The Effect of Spiritual Intelligence on Psychological well-being and Existential Anxiety and Spiritual Intelligence in Ahwaz Oil Students. Journal of psychology achievement, 19(1), 63-80. (Text in Persian).
  33. Marcus, S. M., Stuart, E. A., Wang, P., Shadish, W. R., & Steiner, P. M. (2012). Estimating the causal effect of randomization versus treatment preference in a doubly randomized preference trial. Psychological methods, 17(2), 244.
  34. Meyer, B. D., & Sullivan, J. X. (2011). Further results on measuring the well‐being of the poor using income and consumption. Canadian Journal of Economics/Revue canadienne d'économique, 44(1), 52-87.
  35. Moloney, S., & Gair, S. (2015). Empathy and spiritual care in midwifery practice: Contributing to women's enhanced birth experiences. Women and Birth, 28(4), 323-328.
  36. Mullins, L. L., Wolfe-Christensen, C., Chaney, J. M., Elkin, T. D., Wiener, L., Hullmann, S. E., ... & Junghans, A. (2010). The relationship between single-parent status and parenting capacities in mothers of youth with chronic health conditions: The mediating role of income. Journal of Pediatric Psychology, 36(3), 249-257.
  37. Narayanan, A., & Jose, T. P. (2011). Spiritual intelligence and resilience among Christian youth in Kerala. Journal of the Indian Academy of Applied Psychology, 37(2), 263-268.
  38. Nasel, D. (2004). Spiritual orientation in relation to spiritual intelligence a consideration of traditional Christianity and New Age individualistic spirituality.‏
  39. Nazoktabar, H. N., & Aliabadi, A. (2011). «International Conference on Social Science and Humanity», IPEDR vol.5, IACSIT Press, Singapore.
  40. Piedmont, R. L. (2001). Spiritual transcendence and the scientific study of spirituality. Journal of rehabilitation, 67(1).
  41. Piedmont, R. L. (2004). Spiritual transcendence as a predictor of psychosocial outcome from an outpatient substance abuse program. Psychology of Addictive Behaviors, 18(3), 213
  42. Ryff, C. D. (1989). Happiness is everything, or is it? Explorations on the meaning of psychological well-being. Journal of personality and social psychology, 57(6), 1069.‏
  43. Seena, N. S., & Sundaram, S. (2018). The efficacy of psycho-spiritual intervention on emotional intelligence, spiritual intelligence and psychological resilience among maltreated juvenile girls. Indian Journal of Health & Wellbeing, 9(1).
  44. Shoakazemi, Mehrangiz. (2017). Comparative Study of Domestic Violence, Couple Burnout and Self-esteem in Regular Women and Female Clients of Family Court in Tehran. Journal of Woman and Family Study, 5(1), 35-52. . (Text in Persian).
  45. Shojaei, Ahmad and Soleymani, Esmaeil. (2015). The effectiveness of spiritual intelligence training on psychological well-being of students covered by the imam Khomeini relief committee. Journal of school psychology, 4(1), 104-121. (Text in Persian).
  46. Sobhi Gharamaleki, Naser and Porzoor, Parviz. (2014). A Comparison of Spiritual Intelligence and Emotional Intelligence of College Students and Religious Students. Iranian Journal of culture in the Islamic university, Volume 4, Issue 11, 279-310. (Text in Persian).
  47. Sogolitappeh, F. N., Hedayat, A., Arjmand, M. R., & Khaledian, M. (2018). Investigate the Relationship between Spiritual Intelligence and Emotional Intelligence with Resilience in Undergraduate Students
  48. Sohrabi Faramarz and Naseri Esmaeil. (2010). A study of the conception and components of spiritual intelligence and developing an instrument to assess it. Journal of Research in Psychological Health, 3 (4):69-77. (Text in Persian).
  49. Symonds, L. L., Yang, L., Mande, M. M., Mande, L. A., Blow, A. J., Osuch, J. R., ... & Smith, S. S. (2011). Using pictures to evoke spiritual feelings in breast cancer patients: development of a new paradigm for neuroimaging studies. Journal of religion and health, 50(2), 437-446.
  50. Trevino, K. M., Archambault, E., Schuster, J., Richardson, P., & Moye, J. (2012). Religious coping and psychological distress in military veteran cancer survivors. Journal of religion and health, 51(1), 87-98.
  51. Vaughan, F. (2002). What is spiritual intelligence?. Journal of humanistic psychology, 42(2), 16-33.‏
  52. Wray, L. M. (2005). Meaning-based coping in adults with chronic low back pain.‏
  53. Zare, Hossein and Mehmannavazan, Ashraf. (2015). The Effectiveness of Encouragement Training on Promotion of General Self-Efficacy and Resiliency of Female-Headed Households. Journal of Woman and Family Study, 3(1), 37-57. (Text in Persian).

 

مطالعات زن و خانواده
دوره 8، شماره 1 - شماره پیاپی 16
فروردین 1399
صفحه 157-187