مطالعات زن و خانواده

جهت‌گیری نسبت به کنترل اجتماعی (نمونه‌پژوهی: نوع‌شناسی جهت‌گیری نسبت به مقررات پوشش در بین زنان دانشجو دانشگاه فردوسی مشهد)

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان

1 کارشناس ارشد جامعه‌شناسی، دانشکده علوم اجتماعی و اقتصاد، دانشگاه الزهراء،تهران، ایران

2 استادیار جامعه شناسی، دانشکده علوم اجتماعی و اقتصاد، دانشگاه الزهراء، تهران، ایران

3 نویسنده مسئول: دانشجوی دکتری علوم‌سیاسی، دانشگاه فردوسی مشهد،خراسان رضوی،

چکیده

با کمی تأمل در شرایط کنونی ایران، در فضای خصوصی یا فضای عمومی، از خیابان‌ها و نهادهای دولتی و غیردولتی گرفته تا حوزه‌های غیررسمی‌تر مانند پاساژ، رستوران و حتی با مراجعه به فضای مجازی، با پوشش چندگانه‌ای از زنان مواجه می‌شویم. کمبود گزارش‌های پژوهشی در این زمینه سبب شده است تا برای شناسایی انواع جهت‌گیری‌ها نسبت به مقررات پوشش زنان در دانشگاه پژوهشی انجام شود؛ این پژوهش، با استفاده از روش پیمایش آنلاین و ارسال پرسشنامه به‌صورت تصادفی انجام شد؛ جامعۀ آماری آن، دانشجویان زن دانشگاه فردوسی بودند که از میان آن‌ها درنهایت 331 دانشجو از 12 دانشکده انتخاب شدند. چارچوب مفهومی بر اساس نوع‌شناسی جهت‌گیری‌ها نسبت به کنترل‌اجتماعی گرث و میلز ارائه شده و چهار نوع جهت‌گیری نسبت به مقررات پوشش از طریق رویکرد تحلیل مقایسه‌ای شناسایی شده است. در مرحلۀ اول، با بهره‌برداری از نوع‌شناسی گرث و میلز و در مرحلۀ دوم ضمن بومی‌سازی و توسعۀ آن با عنوان نوع‌شناسی عملیاتی، انواع جهت‌گیری‌ها معرفی شده‌اند. پژوهش حاضر سه دستاورد اصلی دارد. اول آنکه نوع‌شناسی گرث و میلز فقط ۱۵درصد جهت‌گیری‌ها نسبت به مقررات پوشش را در نمونه، شناسایی کرده است؛ درحالی‌که نوع‌شناسی عملیاتی با رویکرد بومی‌سازی، توانایی شناسایی جهت‌گیری‌های مذکور را تا ۷۹درصد افزایش داده است. دوم آنکه علاوه بر چهار نوع جهت‌گیری معرفی شده، ضمن مطالعۀ داده‌ها و تعیین مشابهت‌ها و تفاوت‌ها، جهت‌گیری دیگری تحت‌ عنوان جهت‌گیری نوین شناسایی شده است که 38/12درصد از نمونه را شامل می‌شود؛ و لذا فقط 45/8درصد از نمونه ناشناخته باقی مانده است. سوم آنکه نتایج آنالیز واریانس حکایت از تفاوت معنادار بین انواع جهت‌گیری‌ها در رابطه با آگاهی از مقررات پوشش داشته است. این یافته بیان‌کنندۀ اهمیت آگاهی و لزوم حضور آن در مؤلّفه‌های نوع‌شناسی جهت‌گیری‌ها نسبت به کنترل‌اجتماعی است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Orientations Towards Social Control (Case study: Typology of orientation towards the rules of Hijab amongst female students of Ferdowsi University of Mashhad)

نویسندگان [English]

  • Aida Markazi 1
  • Fatemeh Jamili Kohneh Shahri 2
  • Abolghasem Shahryari 3

1 Master of Science in Sociology, Faculty of Social Sciences and Economics, Al-Zahra University,, Tehran,Iran

2 Assistant Professor of Sociology, Faculty of Social Sciences and Economics, Al-Zahra University,Tehran,Iran

3 Ph.D. Student, Faculty of Science, Ferdowsi University of Mashhad, KhorasanRazavi, Iran

چکیده [English]

Introduction: There is a wide variety of women’s Hijab in Iran, whether in private or public spaces such as streets, governmental and nongovernmental organizations, passages, restaurants, or cyberspace. This research aims to identify the types of orientations towards the rules of Hijab for women in universities. Method:  331 female students were randomly selected from 12 departments at Ferdowsi University. An online questionnaire with a framework based on the Typology of Orientations Towards the Control of Gareth and Mills was used. Through the Comparative Analysis Approach, four types of orientations were identified. In the preliminary stage, the Gareth and Mills Typology was used. In the second phase, localization was done, and with operational typology, more orientations were introduced. Results: This research had three main achievements. First, only 15% of the orientations were found through the Gareth and Mills Typology, whereas the operational typology with the localization approach increased the ability to identify the orientations up to 79%. Second, by analyzing the data, a new, fifth orientation was identified that included 12.38% of the sample data. Therefore, only 8.45% of the sample data remained unknown. Third, the Variance Analysis results indicate that there is a statistically significant difference between the various types of orientations and the awareness of the rules concerning Hijab. Conclusion: There are different components of the typology of orientations towards social control, and the finding indicates the importance of the awareness thereof.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Orientation
  • Social Control
  • Typology of Gareth and Mills
  • Operational typology
  • localization
تنهایی، حسین ابوالحسن (1372). درآمدی بر نظریه‌های جامعه‌شناسی، مشهد: مرندیز.
تیغ‌بر لطیف، نازنین (1393). عوامل مؤثر بر نحوۀ پوشش بانوان 20 تا 35 سال شهر تهران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد هنر، دانشگاه تهران.
حسینی‌دوست، مرتضی (1380). بررسی نگرش دانشجویان دانشگاه علامه نسبت به پوشش زنان عوامل اجتماعی مؤثر بر آن، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی، دانشگاه علامه طباطبائی.
حمیدی، نفیسه و فرجی، مهدی (1387). سبک زندگی و پوشش زنان در تهران‌، فصلنامه تحقیقات فرهنگی، 1، شماره 1: 92-65.
خواجه‌نوری، بیژن.، روحانی، علی و هاشمی، سمیه (1391). «گرایش به حجاب و سبک‌های متفاوت زندگی (مطالعه موردی زنان شیراز)»، جامعه‌شناسی کاربردی، 23(3): 1-29.
دهقانیان، حمید و خیری، حسن‌ (1393). «بررسی الگوی پوشش جوانان شهر یاسوج». معرفت فرهنگی اجتماعی، 5 (4): 45-76.
ذکائی، محمد سعید و امن‌پور، مریم (1391). درآمدی بر تاریخ فرهنگی بدن در ایران، تهران: تیسا.
رجالی، مهری.، مستأجران، مهناز و لطفی، مهران (1391). «نگرش دانشجویان دختر دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی اصفهان نسبت به حجاب و پوشش زنان و برخی عوامل مؤثر بر آن»، مجله تحقیقات نظام سلامت، 8(3): 424-430.
رستگار خالد، امیر.، محمدی، میثم و نقی پور ایوکی، سحر‌(1391). «کنش‌های اجتماعی زنان و دختران نسبت به حجاب و رابطۀ آن با مصرف اینترنت و ماهواره»، مطالعات راهبردی زنان، 14(56):82-7.
رفیع‌پور، فرامرز (1373). سنجش گرایش روستاییان نسبت به جهاد سازندگی، پژوهش در سه استان اصفهان، فارس، خراسان. تهران: مرکز تحقیقات و بررسی مسائل روستایی.
روشه، گی (1367). کنش‌اجتماعی، ترجمه هما زنجانی‌زاده، مشهد: آستان قدس رضوی.
زین‌آبادی، م. (1386). «جامعه‌پذیری حجاب»، فصلنامه شورای فرهنگی اجتماعی زنان، 10(38): 180-218.
سیوفی کلور، معصومه (1387). بررسی عوامل مرتبط با نگرش دانشجویان دختر نسبت به حجاب، پایان‌نامه کارشناسی جامعه‌شناسی، دانشگاه علامه طباطبایی.
شارع پور، محمود.، تقوی، سیده زینب .، محمدی، مهدی (1391). «تحلیل جامعه‌شناختی عوامل مؤثر بر گرایش به حجاب، مطالعه موردی: گرایش به حجاب در بین دانشجویان دختر دانشگاه مازندران». فصلنامه تحقیقات فرهنگی. 5(3): 1-29.
شیخاوندی، داور (1373). جامعه‌شناسی انحرافات، گناباد: مرندیز.
شیری، اعظم (1391). عوامل اجتماعی مرتبط با مصرف‌گرایی در پوشش و ظاهر زنان جوان شهر تهران. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی، دانشگاه الزهراء(س).
عضدانلو، حمید (1386). آشنایی با مفاهیم اساسی جامعه‌شناسی. تهران: نی.
علینقیان، شیوا (1390). نظریه‌پردازی مبنایی شناخت معانی و دلالت‌های حاکم بر انتخاب بر انواع پوشش در میان زنان تهرانی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی، دانشگاه علامه طباطبایی.
کوزر، لوییس ای و روزنبرگ، برنارد (1378). نظریه‌های بنیادی جامعه‌شناختی، ترجمه فرهنگ ارشاد، تهران، نی.
گافمن، اروینگ (1391). نمود خود در زندگی روزمره، ترجمه مسعود کیانپور، تهران: مرکز.
گرث، هانس و میلز.، سی رایت (1380). منش فرد و ساختارهای اجتماعی (روانشناسی نهادهای اجتماعی)، ترجمۀ اکبر افسری، تهران: آگه.
گیدنز، آنتونی (1392). تجدد و تشخص، جامعه و هویّت شخصی در عصر جدید، ترجمۀ ناصر موفقیان، تهران: نی.
مجمع، شهره (1387). بررسی الگوی پوشش جوانان (سبک زندگی یا مقاومت)، مطالعه موردی: دانشجویان دختر دانشگاه تهران)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی، دانشگاه الزهراء(س).
محققیان، زهرا (1388). جامعه‌شناسی انحرافات، قم: پرتو خورشید.
نیازی، محسن.، کارکنان نصرآبادی، محمد (1387). تکنیک‌های تحقیق در علوم‌اجتماعی، تهران: دعوت.
وبر، ماکس (1367). مفاهیم اساسی جامعه‌شناسی، ترجمۀ احمد صدراتی، تهران: مرکز.
 
Alienaghian, S. (2011). Theorizing the Basis of Understanding the Meaning and Significance of Choosing on Types of Coverage among Tehrani Women, Master's Degree in Sociology, Allameh Tabatabaei University.
Azdanlou, H. (2007). Introduction to Basic Concepts of Sociology. Tehran: Ney Publishing.
Blummer, H. (1969). “From class differentiation to social selection”. Sociological quarterly, 10: 275-291.
Dehghanian, H. and Khairi, H. (2014). "Investigating the Pattern of Youth Coverage in Yasuj City". Social Cultural Knowledge, 5)‌4(: 45-76.
El-Geledi, S. and Bourhis, R. Y. (2012). Testing the impact of the Islamic veil on intergroup attitudes and host community acculturation orientations towardsArab Muslims. International Journal of Intercultural Relations, 36(5): 694-706.
Gerth, H. and Mills, C. W.(1953). Character and social structure: The psychology of social institutions. New York: Harcourt, Brace.
Hamzehei, P.(2014). Iranian Women’s Experience of Mandatory Hijab: A Case Study of a Campaign on Facebook. Master thesis, Department of Journalism Media and Comunication: Stockholm University.
Hamidi, N. and Faraji, M. (2008). Lifestyle and Women's Coverage in Tehran, Journal of Cultural Research, 1)1(: 92-65.
Hosseini Dost, M. (2001). Attitude of Students of Allameh University toward Women's Coverage of Social Affecting It, Master's Degree in Sociology, Allameh Tabataba'i University.
Javed, N. (2014). Meanings, Patterns and the Social Function of Hijab amongst Female University Students. European Academic Research, 12: 5499-5510.
Khajehnouri, B., Rouhani, A. and Hashemi, S .(2012). The Tendency towards Veils and Different Styles of Life (Case study of Shiraz women), Applied sociology, 23)‌3(: 1-29.
Mackay, Kathryn Mary (2013). Muslim women and the hijab in Britain: contexts and choices. PhD thesis, University of Derby.
Majma, S. (2008). Studying the Pattern of Youth Coverage (Lifestyle or Resistance), Case Study: Female Students of Tehran University, Master's Degree in Sociology, Alzahra University.
Mohagheghiyan, Z. (2009). Sociology of Deviations, Qom: Parto Khorshid Publishing.
Niazi, M. and Karkonan Nasrabadi, M. (2008). Research Methods in Social Sciences, Tehran: Davat Publishing.
Rafipour, F. (1994). Measuring the Orientation of Villagers Towards Construction Jihad, Research in three Provinces of Isfahan, Fars, Khorasan. Tehran: Rural Research Center
Rastegar Khalid, A., Mohammadi, M. and Negipour, S. (2012). Social Activities of Women and Girls on Hijab and its Relationship with Internet and Satellite Usage, Women Strategic Studies, 14)56(: 82-7.
Rejali, M., Mostasjaran, M. and Lotfi, M .(2012). The Attitude of Female Students of School of Public Health of Isfahan University of Medical Sciences towardsWomen's Hijab and Coverage and Some Factors Affecting it, Journal of Health Systems Research, 8) 3(: 424-430.
Sharipoor, M. Taghavi, S. Z. and Mohammadi, M. (2012). "Sociological Analysis of Factors Affecting Hijab's Trend, Case Study: Hijab Orientation among Female Students of Mazandaran University". Quarterly journal of cultural research, 5)3(: 1-29.
Sheikhavandi, D. (1994). Sociology of Deviations, Mashhad: Marandiz Publishing.
Shiri, A. (2012). Social Factors Associated with Consumerism in the Coverage and Appearance of Young Women in Tehran. Master's Degree in Sociology, Alzahra University.
Simmel, G. (1957). Fashion. American Journal of Sociology, 62(6): 541-558.
Siufi Koloor, M. (2008). Investigating Factors Related to Girl's Attitude towardsHijab, Bachelor of Science in Sociology, Allameh Tabatabaei University.
Tanhaee, Hossein Abolhassan (1993). An Introduction to Sociological Theories, Mashhad: Marandiz Publishing.
Teghbar Latif, N. (2014). Effective Factors on the Coverage of 20 to 35 year old Women in Tehran, Master's Degree in Arts, Tehran University.
Veblen, T. (1992). The theory of leisure class. Transcation Publicaions, Lonon
Zaynabadi, M. (2007). "Hijab Sociability", Quarterly of the Social Cultural Council of Women, 10, )38(: 180-218.
Zokai, M. S. and Aminpour, M. (2012). An Introduction to the Cultural History of the Body in Iran, Tehran: Tisa Publishing.
 
مطالعات زن و خانواده
دوره 6، شماره 1 - شماره پیاپی 11
خرداد 1397
صفحه 149-176