تبیین و بررسی دیدگاه های مستنبط از آیات و روایات در مورد سیاست راهبردی تکثیر موالید و افزایش جمعیت در اسلام

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان

1 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق دانشگاه الزهرا(س)، دکترای فقه و حقوق خصوصی

2 کارشناسی ارشد رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی

چکیده

متأسفانه در کشور ما در سال های اخیر میزان باروری و به تبع آن نرخ رشد جمعیت کاهش چشم گیری داشته است. به همین دلیل با توجه به اختلاف نظری که در مسأله جمعیت میان نظریه پردازان وجود دارد، مقاله حاضر با علم به این مطلب که در نظام حقوقی مبتنی بر احکام اسلامی، برای به دست آوردن حکم هر موضوع، در قدم اول، باید به منابع اصلی استنباط احکام الهی که در فقه شیعه عبارتنداز: کتاب، سنت، اجماع و عقل، مراجعه نمود، به تبیین دیدگاه مستنبط از آیات و روایات در مورد تکثیر موالید پرداخته است، با این هدف که آیات قرآن کریم و روایات پیامبر و اهل بیت بتوانند راهگشای تصمیم گیری صحیح تک تک افراد در این زمینه باشند. در نهایت نیز از بررسی مجموع آیات و روایات مرتبط با نظریه افزایش جمعیت و با عنایت به سیاست‌های مرتبط با مسأله جمعیت در آیات و روایات اسلامی، از جمله تشویق به ازدواج به موقع و مذموم بودن تجرّد، تشویق به ازدواج آسان،تأکید بر تمایل فطری به فرزند، و افزایش کمّی و کیفی جمعیت، می‌توان سیاست راهبردی جمعیت در اسلام را، فزونی جمعیت کمّی و کیفی با هدف تحقق سیاستِ " افزایش قدرت جامعه اسلامی و تأثیر‏گذاری آن " و " افزایش پیروان دین حق و تحقق هدف خلفت " دانست و نتیجه گرفت که دین اسلام نسبت به تکثیر اولاد در همه زمانها اهتمام داشته؛ زیرا تعابیر وارده در روایات به عنوان یک قضیه حقیقیه و به عنوان یک سیاست دائمی و همیشگی دین مطرح است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Population Increasing in Quran verses and Islamic traditional sources

نویسندگان [English]

  • Zahra Saadat mirhashemi 1
  • Tahereh Jalili kalhori 2

1 Faculty Member of Al-Zahra University, Tehran, Iran.

2 Master of Divinity (Jurisprudence)

چکیده [English]

One of the issues that plays a significant role in the progress and development of each country is the matter of population and its growth. But unfortunately in recent years in our country, the rate of fertility and population growth has decreased noticeably due to exploitation strategies. We can predict that in near future, our society has to deal with senescence. Some theorists believe that we should consider the development of population and its quality more seriously by regarding the facilities, capacities and religious, social, cultural and economic factors.
What we conclude from Quran verses and Islamic traditional sources, is an emphasis on the growth of population in all times and this emphasis is not limited to the time when Muslims are in minority. Because the mentioned statements in traditions are regarded as a true proposition and permanent policy of Islam, so as the early decree says, generation reproduction and population growth is the matter which Ahl-al-beit have much recommended. Of course the decree of generation reproduction is general for all Muslims in all temporal and spatial situations (the early decree).

کلیدواژه‌ها [English]

  • population increase
  • birth control
  • expediency
قرآن مجید(1390). ترجمۀ حسین انصاریان، قم: آیین دانش، چاپ دوم.
نهج البلاغه(1385). ترجمۀ محمد دشتی‌،مشهد: آستان قدس رضوی، چاپ هفتم.
ابن‌بابویه‌(شیخ صدوق)(1362). محمد بن علی‌، الخصال، ترجمۀ علی‌اکبر غفاری، جلد 1، قم: جامعۀ مدرسین‌حوزۀ علمیۀ قم.
ابن‌بابویه‌(شیخ صدوق)(1387). محمد بن علی، من لایحضره الفقیه‌، تهران: دارالکتب الاسلامیه،‌چاپ هفتم.
ابن رازی، جعفر بن احمد، جامع الاحادیث(بی‌تا). آستانه الرضویه المقدسه (مجمع البحوث الاسلامیه)، مشهد، بی‌تا.
امانی، مهدی(1379). ‌مبانی جمعیت‌شناسی، تهران: سمت.
ایازی، محمدعلی(1373). ‌اسلام و تنظیم خانواده‌، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
بهشتی، احمد(1388). ‌خانواده در قرآن، قم: مؤسسه بوستان کتاب، چاپ یازدهم.
بهنام، جمشید(1348). ‌جمعیت‌شناسی جهان، تهران: سمت.
پاینده، ابوالقاسم(1382). ‌نهج الفصاحه: مجموعه کلمات قصار حضرت رسول (ص)‌، تهران: انتشارات علمی.
جبعی‌عاملی، زین‌الدین‌(شهید ثانی)(1391). ‌الروضة البهیّة فی‌شرح‌اللمعه‌الدمشقیة، ترجمۀ حمید مسجدسرایی، قم: پیام‌نوآور.
جزائری، سید نعمت الله(1391). ‌فروق اللغات، اسماعیل شفق، قم: دار الکتاب جزائری.
حرعاملی، محمد بن حسن(1374). وسائل الشیعه،قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث.
حسینی‌طهرانی، سید‌محمدحسین(1429). ‌رسالۀ نکاحیه: کاهش جمعیت ضربه‌ای سهمگین بر پیکر مسلمین، مشهد: مؤسسه ترجمه و نشر دوره علوم و معارف اسلام.
حکیمی، محمدرضا(1377). ‌ترجمة الحیاة، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
حویزی، عبد علی بن جمعه،(بی‌تا) تفسیر نور الثقلین، هاشم رسولی، قم: اسماعیلیان.
خرازی، سید‌محسن(1420). تحدید النسل و التعقیم/1، فصلنامه فقه اهل بیت - عربی، شماره 14، 101 - 124.
خرازی، سید محسن(1379). ‌کنترل جمعیت و عقیم‌سازی (1)، فصلنامه فقه اهل بیت - فارسی‌،21،41-69.
دارابی، سعدالله.، ترکاشوند، محمد.، لطیفی، غلامرضا(1391). پیامدهای اقتصادی ـ اجتماعی سالخوردگی جمعیت در ایران (1330 ـ 1430). ‌کتاب ماه علوم اجتماعی، 58، 17 - 28.
زمخشری، محمود بن عمر(1407ق). ‌الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فی وجوه التأویل، مصطفی حسین احمد، بیروت: دار الکتب العربی.
شبیری زنجانی، سیدموسی(1419ق). ‌کتاب نکاح، قم: مؤسسه پژوهشی رای‌ پرداز.
طباطبایی، محمد‌حسین(1374). ‌تفسیرالمیزان، ترجمۀ محمدباقر موسوی‌، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
طبرسی، فضل بن حسن(1372). ‌مجمع البیان فی تفسیر القرآن، جلد، 6، تهران: ناصر خسرو. ‌
طوسی، محمد بن حسن(بی‌تا). ‌التبیان فی تفسیر القرآن، جلد7، بیروت: دار الاحیاء التراث العربی.
طوسی، محمد بن حسن(1365). ‌تهذیب الاحکام، جلد 7، تهران: دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم.
طیب، سید عبدالحسین(1378). ‌اطیب البیان فی تفسیر القرآن، جلد 8‌، تهران: اسلام.
عاملی (ابن شهید ثانی)، حسن بن زین الدین(1418ق). ‌معالم الدین و ملاذ المجتهدین (قسم الفقه)، جلد 1، قم: مؤسسه الفقه، للطباعه و النشر.
عروسی حویزی(1415ق). ‌تفسیر نور الثقلین، جلد3، قم: اسماعیلیان.
علم الهدی، جمیله(1388). ‌نظریه اسلامی تعلیم و تربیت، تهران: دانشگاه امام صادق(ع)، چاپ اول.
علم الهدی، علی بن حسین(1998م). ‌غرر الفوائد و درر القلائد، جلد 2، قاهره: دار الفکر العربی.
کتابی، احمد(1387). ‌درآمدی بر اندیشه‌ها و نظریه‌های جمعیت‌شناسی‌، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ پنجم.
کلینی، محمد‌بن‌یعقوب (1407 ق). ‌الکافی ترجمۀ علی اکبر غفاری، تهران: دار‌الکتب‌الاسلامیه، چاپ چهارم.
کلینی، محمدبن یعقوب(1388). ‌فروع کافی‌، گروه مترجمان، قم: قدس.
مجلسی، محمد باقر(بی‌تا). ‌بحارالانوار، تهران: المکتبه ‌الاسلامیه.
مجلسی، محمدتقی بن مقصودعلی(بی‌تا). ‌روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه،(طبع قدیم)، جلد 8، قم: بنیاد فرهنگ اسلامی حاج محمدحسین کوشانپور.
محقق داماد، سید مصطفی(1389). ‌فقه پزشکی، تهران: حقوقی، چاپ اول.
معین، محمد( 1383). ‌فرهنگ فارسی معین، تهران: سرایش، چاپ ششم.
مفید، محمد بن محمد(بی‌تا). ‌المقنعه، قم: مؤسسه النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین بقم.
مکارم شیرازی، ناصر و همکاران(1379). ‌تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
مکی‌عاملی، محمد بن مکی (شهیداول)(1382). ‌لمعه دمشقیه، ترجمۀ علی شیروانی، قم: انتشارات دار‌الفکر، چاپ 19.
مؤمن قمی، محمد(1376). ‌سخنی در تنظیم خانواده (2)، فصلنامه فقه اهل بیت فارسی‌، 9، 112 - 135.
مؤمن قمی، محمد(1375). ‌سخنی در تنظیم خانواده (1)، فصلنامه فقه اهل بیت فارسی‌، 8، 61 - 84.
نوری، حسین بن محمدتقی(1367). ‌مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، تهران: مؤسسه تحقیقات و نشر معارف اهل البیت (ع).
نیک خلق، علی اکبر(1374). ‌مبانی جمعیت‌شناسی، گناباد: محقق.
The Holly Qoran.
--------(2007). The Nahj Albalaghe, Mohammad Dashti interpretation, Mashad: Astan Qods Razavi Publication(Text In Presian).
Aiazi, M.A.(1995). Islam and Family Planning, Tehran: Farhange Eslami publication(Text In Presian).
Alam Alhoda, A. I. H.(1998). Gherar Alfavaied v Dorar Alghalaied, Ghahereh: vol 2, Dar Alfekr Alarabi(Text In Presian).
Alam Alhoda, J.(2010). education and training Outlook in Islam, Tehran: Imam Saegh University Publications(Text In Presian).
Amani, M.(2001). Principles of Demography, Tehran: Samt(Text In Presian).
Ameli, H. I. Z. A.(‌1997). Maalem Aldin v Malaz Almojtahedin, vol 1, Qom: Alfigh Institute(Text In Presian).
Aroosi, H.(‌1997). Tafsir Noor Alseghlain, vol 3, Qom: Esmaiilian Publications(Text In Presian).
Beheshti, A. (2010). Family in Qoran, Qom: Bustane Ketab(Text In Presian).
Behnam, J. (2006). Demography of World, Tehran: Samt(Text In Presian).
Darabi, S. A. Torkashvand, M. & Latifi, GH. R.(2013). Economic and Social Result of Senesce of Population in Iran, Month Book of Social Sciences, No. 58, pp 17-28(Text In Presian).
Hakimi, M. R.(1997). Tarjomat Alhaiat, Tehran: Farhange Eslami Publications(Text In Presian).
Hor Ameli, M. I. H.(‌1996). Vasaiel Alshia, Qom: Ehia Altorath(Text In Presian).
Hoseini Tehrani, S. M. H.(2008). Resaleh Nekahieh, Population Decrease, The Harm to Moslems, Mashad: Olum V Maaref Eslami Publications(Text In Presian).
Hoveizi, A. A. I. J.(----). Tafsir Noor Alseghlein, Hashem Rasuli, Esmaiilian, Qom(Text In Presian).
Ibn Babveih (Sheikh Sadugh)(1984). Mohammad Ibn Ali, Alkhesal, Ali Akbar Ghaffari interpretation, vol 1, Qom: Jame Modaresin Hozeh Elmieh Qom(Text In Presian).
Ibn Babveih(Sheikh Sadugh)(2009). Mohammad Ibn Ali, Man La Iahzorho Alfaghih, Tehran: Dar Alkotob Aleslamieh Publications(Text In Presian).
Ibn Razi, J. (2013). Jami Alahadis, Mashad: Majmaa Albohuth Alislamieh(Text In Presian).
Jaball Ameli, Z. O. D.(2013). Alrozah Albahiah, Hamid Masjed Soraii interpretation, Qom: Paiame Noavar(Text In Presian).
Jazaieri, S. N. A.(2013). Forugh Alloghat, Qom: Dar Alketab Jazaieri.
Ketabi, A.(‌2009). An introduction to the ideas and theories of demography, Tehran:‌ umanities and Cultural Research Institute(Text In Presian).
Kharazi, S. M.(2000). Population Control, vol 1, Figh Ahl Albeit, 21, 41-69(Text In Presian).
Kharazi, S. M.(1999). Population Control, vol 1, Figh Ahl Albeit, No. 14, pp101-124(Text In Presian).
Koleini, M. I. I.(‌1986(‌. Alkafi, Ali Akbar Ghafari interpretation Tehran:Dar Alkotob Aleslamieh (Text In Presian).
Koleini, M. I. I.(2009). Forughe Kafi, Interpreters group, Qom: Qods(Text In Presian).
Majlese, M. B.(-----). Bahar Alanvar, Tehran: Almaktaba aleslamieh(Text In Presian).
Majlesi, M. T.(-----). Roza Almotaghin, vol 8, Qom: Islamic Cultural Boniad of Kushanpur(Text In Presian).
Makarem Shirazi, N.(2000). Tafsire Nemuneh, Tehran: Dar alkotob Aleslamieh.
Maki Ameli, M. (Shahid Avval)(2003). Lomeh Dameshghieh, Ali Shirvani interpretation, Qom: Dar Alfekr(Text In Presian).
Mofid, M. I. M. (----) Almoghneeh, Qom: AlnashrAlislami(Text In Presian).
Mohaghegh Damad, S. M.(2010). Jurisprudence of Medicine, Tehran: Hoghooghi Publications(Text In Presian).
Moiin, M.(2004). FArhange Moiin, Soraiesh, Tehran(Text In Presian).
Momen Qomi, M.(2004). Speach in Family planning, Vol 1, Figh Ahl Albeit, No 8, pp 61-84(Text In Presian).
Momen Qomi, M.( 1996). Speach in Family planning, vol 2, Figh Ahl Albeit, No 9, pp 112-135(Text In Presian).
Nik Kholgh, A. A.(1995). Principles of demography, Gonabad: Mohaghegh(Text In Presian).
Noori, H. I. M. T.(1998). Mostadrak Alvasaiel, Tehran: Maaref Ahlolbeit Research Institute(Text In Presian).
Paiandeh, A.(2003). NahjAlfasaheh, Tehran: Elmi Publications(Text In Presian).
Shobeiri Zanjani, S. M.(1998). Book of Marriage, Qom: Research Institute of Rai Pardaz(Text In Presian).
Tabarsi, F. I. H.(1993). Majmaa Albaian, Vol 6, Naser Khosro Publications, Tehran(Text In Presian).
Tabatabaii, M. H.(1995). Almizan, Mohammad Bagher Musavi Interpretation, Qom:Islami Publications(Text In Presian).
Taiieb, S. A.(1999). Atiab Albaian fi Tafsir Alqoran, vol 8, Islami Publications(Text In Presian).
Toosi, M. I. H.(-----). Altebian, vol 7, Beiroot: Altorath Alarabi(Text In Presian).
Toosi, M. I. H.(1986). Tahzib Al Ahkam, vol 7, Tehran: Dar Al Kotob Alislamieh(Text In Presian).
Zamakhshari, M. I. O.(1986). Alkashaf, Mostafa Hosein Ahmad, Beiroot: Dar Al Kotob Alarabi(Text In Presian).