بررسی تطبیقی تعیین‌کننده‌های استفاده از روش‌های پیش‌گیری از حاملگی در مناطق شهری و روستایی شهرستان ایلام

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد جمعیّت‌شناسی، دانشگاه یزد، یزد، ایران.

2 دانشیار جمعیت شناسی - دانشکده علوم اجتماعی -دانشگاه یزد - یزد - ایران

3 دانشیار جمعیت شناسی -گروه آموزشی علوم اجتماعی، دانشکدۀ علوم اقتصادی و اجتماعی، دانشگاه بوعلی سینا

4 استاد وابسته گروه جامعه شناسی و انسان شناسی نیینینگ کانادا

چکیده

به موازات کاهش تمایلات و ایده‌آل‌های فرزندآوری زنان، تقاضا برای استفاده از روش‌های پیش‌گیری از حاملگی افزایش می‌یابد. هدف از این مقاله بررسی شیوع کاربرد روش‌های پیش‌گیری از حاملگی و تعیین‌کننده‌های آن در میان زنان همسردار 49-15 سالۀ ساکن در مناطق شهری و روستایی شهرستان ایلام است. داده‌ها از یک پیمایش مقطعی که در تیر ماه 1393 بر روی نمونه‌ای بالغ بر 724 خانوار انجام شد اقتباس شده است. روش نمونه‌گیری، ترکیبی از روش‌های خوشه‌ای چند مرحله‌ای، تصادفی و تصادفی سیستماتیک است. نتایج از شیوع گستردۀ استفاده از روش‌های پیش‌گیری از حاملگی در میان زنان شهری و روستایی حکایت دارد. در هنگام بررسی، 81/8 درصد زنان در هر دو نمونۀ شهری و روستائی از یکی از روش‌های پیش‌گیری از حاملگی استفاده می‌کردند. استفاده از روش‌های مدرن پیش‌گیری از حاملگی در میان زنان شهری از عمومیّت بیش‌تری در مقایسه با زنان روستائی برخوردار است (75/7 در مقابل 70/7 درصد). تحلیل‌های چند متغیّره نشان داد در مناطق شهری شمار فرزندان در قید حیات و هزینه‌های پیش‌گیری از حاملگی (18/8 درصد) و در مناطق روستائی شمار فرزندان ایده‌آل، شمار فرزندان در قید حیات و هزینه‌های پیش‌گیری از حاملگی ( 36/7 درصد) بیش‌ترین نقش را در پیش‌بینی احتمال استفادۀ زنان از روش‌های پیش‌گیری دارند. نتایج این بررسی گویای این واقعیّت است که در شرایط عمومیّت استفاده از روش‌های پیش‌گیری، کاهش تمایلات و ایده‌آل‌های فرزندآوری زنان، افزایش هزینۀ دسترسی به خدمات پیش‌گیری و هزینه‌های اجتماعی فرهنگی کاربرد روش‌های پیش‌گیری می‌تواند به افزایش حاملگی‌های ناخواسته، سقط‌ جنین عمدی و تهدید سلامت مادران و کودکان منجر شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Comparative study of the determinants of contraceptive use in urban and rural areas of Ilam district

نویسندگان [English]

  • fereshteh noruzi 1
  • abbas aaskarnodoshan 2
  • Hatam Hosseini 3 4

1 MSc student in Demography, Faculty of Social Sciences, Yazd University, Yazd, Iran.

2

3 Department of Social Sciences, Faculty of Economics and Social Sciences, Bu-Ali Sina University

4 Associate Professor, Department of Sociology and Anthropology, Nyinging, Canada

چکیده [English]

Parallel to reduction in women’s childbearing desires and ideals, demand for using contraceptive methods increase. This paper aims to study of the prevalence of contraceptive use and its determinants among currently married women aged 15-49 living in urban and rural areas of Ilam district. Data are taken from a survey conducted on a sample of over 724 households in July 2014. The sampling method is a combination of multi-stage cluster sampling, random sampling and systematic random sampling methods. Results show that contraceptive use is widespread among women in rural and urban area. 81.8 percent of women in both rural and urban area use a contraceptive method. The use of modern contraceptive methods are more common among urban women than their counterparts in rural area (75.7 percent vs 70.7 percent). Multivariate analysis show that the number of children surviving and costs of contraception (18.8 percent), and the ideal number of children, the number of children surviving, and the costs of contraception (36.7 percent) are the main determinants of women’s risk of contraceptive use in urban and rural area respectively. According to findings it is reasonable to conclude that regarding widespread use of contraceptives and decreasing women’s childbearing desires and ideals, increasing costs of access to contraceptives and sociocultural costs of contraceptive use may lead to unintended pregnancies, induced abortion and maternal health threats.

کلیدواژه‌ها [English]

  • "unwanted pregnancy"
  • "childbearing desires"
  • "costs of contraception'
  • "ideal children"
  • "Ilam"
باقری، اعظم.‌، عباس‌زاده، عباس‌ و مهران، ناهید‌(1388). بررسی وضعیّت پیش‌گیری از بارداری و عوامل مرتبط با آن در زنان بالای 35 سال مراجعه‌کننده به مراکز بهداشتی درمانی کاشان در سال 86، فصلنامۀ علمی پژوهشی فیض،13(1): 54-48.
پور‌انصاری، زهرا.‌، شیخ، زهرا.‌، عشرتی، بابک و کمالی، پرویز (1386). ‌بررسی استفاده از روش‌های پیش‌گیری از حاملگی در زنان همسردار شهرستان ایرانشهر و چگونگی مشارکت همسران آن‌ها، مجلۀ تخصصی اپیدمیولوژی ایران، 3(‌3 و 4): 60-55‌.
حسینی، حاتم‌(1383). ‌درآمدی بر جمعیت‌شناسی اقتصادی اجتماعی و تنظیم خانواده، چاپ دوّم، همدان: دانشگاه بوعلی سینا.
حسینی، حاتم‌(1387). ‌قومیّت و باروری: تبیین رفتارهای باروری زنان کُرد و ترک در شهرستان ارومیه، رسالۀ دکترای جمعیّت‌شناسی، دانشکدۀ علوم اجتماعی، دانشگاه تهران.
حسینی، حاتم و عباسی‌شوازی، محمدجلال‌(1388). ‌تغییرات اندیشه‌ای و تأثیر آن بر رفتار و ایده‌آل‌های باروری زنان کُرد و تُرک، پژوهش زنان (زن در توسعه و سیاست)، 7(2): 84-55.
حسینی، حاتم و عباسی شوازی، محمدجلال‌(1390). ‌تعیین‌کننده‌های بلافصل باروری زنان کُرد و تُرک شهرستان ارومیه: کاربرد روش تجربۀ بونگارت، مجلۀ مطالعات اجتماعی ایران، 4(2): 48-23.
 حسینی، حاتم‌ و بگی، بلال (1392). میزان تقاضا برای استفاده از روش‌های پیش‌گیری از حاملگی و تعیین کننده‌های آن در میان زنان کُرد شهر مهاباد، ماهنامۀ علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه،17(3):190- 181.
رمضانی تهرانی، فهیمه.‌، باروتی، عصمت.‌، خلج‌آبادی فراهانی، فریده‌ و سادات‌هاشمی، سیدمهدی‌(1378). ‌بررسی عوامل مؤثّر بر استفاده از روش‌های پیش‌گیری از بارداری بر اساس مدل رگرسیونی لجستیک، مجلۀ دانشکدۀ پزشکی، (2): 59-53.
سرایی، حسن‌(1385). ‌تداوم و تغییر خانواده در جریان گذار جمعیّتی ایران، نامۀ انجمن جمعیّت‌شناسی ایران،1(2):60-37.
عباسی شوازی، محمدجلال و خادم‌زاده، آتیه (1383). علل انتخاب روش منقطع پیش‌گیری از بارداری در بین زنان سنین باروری در شهرستان رشت، فصلنامۀ باروری و ناباروری،5(4): 337-323.
عباسی شوازی، محمدجلال و حسینی، حاتم‌(1388). تفاوت‌های قومی باروری در ایران: روندها و عوامل مؤثّر بر آن، مجلۀ جامعه‌شناسی ایران، 8(4): 36-3.
عباسی شوازی، محمد‌جلال و عسکری ندوشن، عباس‌(1384). تغییرات خانواده و کاهش باروری در ایران مطالعۀ موردی استان یزد،  نامۀ علوم اجتماعی، (25): 75-25.
عباسی شوازی، محمدجلال و حسینی چاوشی، میمنت‌(1391). ‌تحوّلات و سیاست‌های اخیر جمعیّتی در ایران: ضرورت تدوین سند جامع جمعیّت، نامۀ انجمن جمعیّت‌شناسی ایران،7(13): 117-95.
عباسی شوازی، محمدجلال و حسینی چاوشی، میمنت‌ (1392). ‌تحوّلات باروری در ایران در چهار دهۀ اخیر: کاربرد و ارزیابی روش فرزندان خود در برآورد باروری با استفاده از داده‌های سرشماری 1365 تا 1390، تهران: پژوهشکدۀ آمار، گروه پژوهشی آمارهای اقتصادی.
نوروزی، فرشته‌(1393). ‌عوامل مؤثّر بر کاربرد روش‌های پیش‌گیری از بارداری در میان زنان همسردار 49-15 سالۀ ساکن در مناطق شهری و روستایی شهرستان ایلام، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد جمعیّت‌شناسی، دانشگاه یزد، دانشکدۀ علوم اجتماعی.
 
Abbasi-Shavazi, M. J. & P, McDonald (2005). “National and Provincial Level -Fertility Trends in Iran, 1972-2000”, Working Papers in Demography, No. 94, Canberra: Australian National University.
Abbasi-Shavazi, M. , P, McDonald, & Hosseini – Chavoshi, M. (2009). The Fertility Transition in Iran: Revolution and Reproduction, Springer, London.
Abbasi-Shavazi, M. J. & Hosseini-Chavoshi, M. (2013). “Fertility changes in Iran during four recent decades: Application and assessment of own-children method in fertility estimation using 1986-2011 census data” Statistical Center of Iran, Statistical Research and Training Center, Tehran (Text In Presian).
Abbasi-Shavazi, M. J. & Hosseini-Chavoshi, M. (2012). “Population Trends and Policies in Iran: The Necessity for Comprehensive National Population Plan”, Journal of Population Association of Iran”, 7(13): 95-117(Text In Presian).
Abbasi-Shavazi, M. J. & Hosseini, H (2008). “Ethnic Fertility Differentials in Iran: Trends and Correlates”, Iranian Journal of Sociology, 8(4):3-36(Text In Presian).
Abbasi-Shavazi, M. J. & Askari-Nodoushan, A. (2005). “Family changes and fertility decline in Iran: case study in Yazd province”, Journal of Social Sciences Letter, 25(25): 25-75.
Abbasi-Shavazi, M. J. & Khademzadeh, A. (2004). “Reasons for Choosing Withdrawal Method among Women at Reproductive Ages in Rasht”, Journal of Reproduction and Infertility”, 5(4): 323-337(Text In Presian).
Bagheri, A., Abbaszade, F.& Mehran, N. (2009). “Contraceptive methods in over 35-year old women and their related factors in Kashan, 2007”, FEYZ, 13(1): 48-54(Text In Presian).
Balaiah, D. Naik, D. D., Ghule, M. & Tapase, P. (2005). “Determinants of spacing contraceptive use among couples in Mumbai: A male perspective”, Journal of biosocial science, 37(06): 689-704. ‏
Bhupinder, A. & Jagjit, S. (2010). Reasons for unmet needs of family planning among married women. Indian Journal of Maternal and Child Health12(1): 7.
‏United Nations Population Division (2015). World Population Prospects: The 2015 Revision, Population Database, Department of Economic and Social Affairs, Population Division, New York.
Bhushan, I. (1997). Understanding unmet need. Johns Hopkins University.Center for Communication Programs.
Bongaarts, J.  & Bruce, J. (1995). “The causes of unmet need for contraception and the social context of services”, Studies in Family Planning, 26(2): 57–75.
Donati, S; H., R. & Medda, E. (2000). “Family planning KAP survey in Gaza”, Social science & medicine, 50(6): 841-849. ‏
Easterlin, R. (1975). An Economic Framework for Fertility Analysis”, Studies in Family Planning, 6(3): 54-63.
Hosseini, H. (2008). Ethnicity and Fertility: Explanation of Fertility Behavior of Kurd and Turk Women in Ormieh District, Ph. D. Dissertation in Demography, Faculty of Social Sciences, Tehran University(Text In Presian).
Hosseini, H. (2004). Introduction to Socioeconomic Demography and Family Planning, Second Publication, Hamedan: Bu-Ali Sina University Press(Text In Presian).
Hosseini, H. & Bagi, B. (2013).Demand for Contraceptive Methods and its Determinants among Kurdish Women in City of Mahabad”, Journal of Kermanshah University of Medical Sciences, 17(3):181-190(Text In Presian).
Hosseini, H. & Abbasi-Shavazi, M. J. (2011) “Proximate Determinants of Fertility of Kurd and Turk Women in Uromiah District: An Application of Bongaarts Decomposition Method”, Journal of Iranian Social Studies, 4(2): 23-48(Text In Presian).
Hosseini, H., F. Torabi. & Bagi, B. (2014). Demand for long-acting and permanent contraceptive methods among Kurdish women in Mahabad, Iran. Journal of biosocial science, 46(6):772-785(Text In Presian).
Hosseini, H. & Abbasi-Shavazi, M. J. (2009). “Ideational Change and Its Impact on Fertility Behavior and attitudes of Kurd and Turk Women”, Women’s Research Journal, 7(2): 55-84.
Norouzi, F. (2014). Factors Affecting Contraceptive Use among Women 15-49 Years Old in Urban and Rural Areas of Ilam District, MA Thesis, Yazd University, Faculty of Social Sciences(Text In Presian).
Okech, T. C. , Wawire, N. W. & Mburu, T. K. (2011). “Contraceptive Use among women of reproductive Age in Kenya’s city slums”, International Journal of Business and Social Science,1(2): 1-10.
Pouransary, Z., Sheikh, Z.; Eshrati, B. & Kamali, P. (2008). “Prevalence of Contraceptive Use and the Importance of the Husband's Cooperation in Married Women in Iranshahr, 2005”, Irje, 3(3 and 4): 55-60(Text In Presian).
Ramezani, F., Barooti, E., Khalaj. Farahani. F. & Hashemi. S. (1999). “Effective factors contraceptive use by logistic regression model in Tehran, 1996”, Tehran Univ Med J, 57 (2): 53-59(Text In Presian)..
Saraie, H. (2007). “Family and Its Evolution in the Context of the Demographic Transition in Iran”, Quarterly Journal of Population Association of Iran, 1(2): 37-60(Text In Presian).
Westoff, CF. & Bankole, A. (1995) “Unmet need: 1990–1994”, DHS
Comparative Studies, Calverton, MD: Macro International, No. 16.