نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان

• رقیه السادات مومن ¹
• نهله غروی نائینی ²
• طوبی شاکری گلپایگانی ³

¹ استادیار گروه حقوق پردیس خواهران دانشگاه امام صادق علیه السلام، تهران ایران

² استاد گروه قرآن و حدیث دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس تهران ایران

³ استادیار گروه مطالعات زنان دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

یکی از محوری ترین پایه های عدالت اجتماعی در اسلام، دسترسی کلیه آحاد جامعه به عدالت قضایی و احقاق حق بدون هرگونه تبعیض جنسیتی است. از آنجا که دسترسی زنان به عدالت قضایی، مؤثرترین ضمانت اجرای احترام و اجرای حقوق بشر آنان در حوزه‌های فردی و اجتماعی است، این انتظار وجود دارد که نظام قضایی اسلامی الگویی کاربردی ارائه دهد، تا با ساز و کارهای مناسب، این حقوق را به بهترین شکل ایفا نماید. یکی از بهترین نمونه های برخورد سیستم قضایی اسلامی با زنان، سیره عملی حضرت علی است. این نوشتار با استفاده از روش تحلیل متن استقرایی- قیاسی در سه مرحله توصیف، تحلیل و مقوله بندی (از طریق کدگذاری باز)، به تحلیل محتوای اقوال و سیره عملی حضرت علی در خصوص اصول کلی حاکم بر نظام حقوقی زنان در سطوح مختلف پرداخته، و مؤلفه های کلی دسترسی زنان به عدالت قضایی در حکومت علوی را استخراج نموده است. هدف این نوشتار آن است که مفهوم موسع عدالت قضایی نزد حضرت امیر، که شامل رعایت عدالت جنسیتی در کلیه مراحل قانون‌گذاری، قضاوت و اجرای قانون می شود را به طور مصداقی به تصویر بکشد؛ و با استناد به اصول کلی قضاوت حضرت در خصوص زنان، اثبات نماید که در سیستم عدالت قضایی علوی، زنان بدون هیچ گونه تبعیضی، علاوه بر دسترسی سهل به مراجع قانونی و آزادی در دادخواهی، از نتیجه اجرای عدالت محض علوی سیراب شده، و حضرت علی علیه السلام را بزرگترین حامی حقوق انسانی خویش می دانستند.

تازه های تحقیق

1- بررسی مصداقی سیره حقوقی حضرت علی علیه­السلام نشان می­دهد که ایشان در تمامی مراحل قضا، بانوان را دارای جایگاه حقوقی دانسته، و هیچ­گاه با استناد به نقص ادراک و مادون بودن زنان، ایشان را از دسترسی به عدالت قضایی محروم نساختند.

2-حضرت علی علیه­السلام نه تنها در دوران حکومت خود، بلکه درزمانی­که حسب شرایط روزگار سکوت سیاسی داشتند، درخصوص احقاق حقوق بانوان ورود کرده، و با روشنگری و یادآوری آیات و سنت پیامبر، چگونگی اجرای اصول عادلانه حقوقی و کارآمدی ادل قضایی را اثبات کردند.

3- حضرت علیه­السلام با تبیین و استفاده از اصل تساوی افراد در برابر عدالت، در مواردی که بر حسب نصوص ورودی برای جنسیت مطرح نیست، میان زن و مرد به تساوی حکم کرده و روشن ساختند که اجرای عدالت حقوقی همواره برتری دادن به زنان نیست، بلکه ممکن است در در راستای استفاده از ادله و امارات، حکم به نفع مردان صادر شود.

4- اصل فردی بودن جرائم و مجازات­ها از جمله حلقه­های مفقوده سیاست جنایی پس از رحلت پیامبر اکرم بود، که حضرت امیر آن را به­خصوص در موارد دخیل بودن جنسیت زنانه در امر قضا، احیا ساخته و تثبیت کردند.

5- صیانت از کرامت انسانی بانوان در نظام قضایی، مبارزه با هرگونه خشونت در امر قضا، تبیین و تأسیس ادله اثبات دعوا با توجه به دعاوی مربوط به زنان، کاربرد دستاوردهای علمی در کشف حقیقت قضایی و استفاده از علوم غیبیه؛ همگی از جمله دستاوردهای بررسی مصادیق مراجعات قضایی زنان به حضرت علی علیه­السلام است.

6- به­طورکلی در نظام حقوقی علوی، دسترسی زنان به عدالت قضایی آنچنان منطقی و فراهم است، که دوست و دشمن بدان معترف بودند.

کلیدواژه‌ها

• عدالت قضایی
• علی علیه السلام
• زنان
• اصول قضاوت
• حقوق

موضوعات

• حقوق زنان

عنوان مقاله [English]

Women and judicial justice in the legal tradition of Imam Ali (PBUH)

نویسندگان [English]

• Roghaieh Sadat Momen ¹
• Nehle Gharavi naeeni ²
• Touba Shakri Golpayegani ³

¹ Assistant professor of law department of Sisters Campus of Imam Sadiq University (peace be upon him), Tehran, Iran.

² Professor of Quran and Hadith Department, Faculty of Humanities, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran

³ Assistant Professor of Women's Studies Department, Faculty of Human Sciences, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran

چکیده [English]

One of the fundamental pillars of social justice within the Islamic framework is the equitable provision of judicial justice, ensuring that all individuals within the community have equal access to legal recourse and are not subjected to any form of gender-based discrimination. The effective guarantee of women's human rights in both individual and social contexts relies on their access to judicial justice. Consequently, there is an anticipation that the Islamic judicial system will serve as a practical model, offering suitable mechanisms to ensure these rights are upheld in the most optimal manner. The conduct of Hazrat Ali is one of the best illustrations of how the Islamic judicial system treats women. This article studied the content of Ali's sayings and practices about the overarching principles guiding women's legal system at various levels using the approach of inductive-deductive text analysis in three stages of description, analysis, and categorization and extracted the fundamental elements of the system of government women's access to judicial justice. The objective of this article is to elucidate the comprehensive notion of judicial justice as outlined by Hazrat Amir. By examining the overarching principles of Amir's rulings concerning women, it is demonstrated that within Alavi's justice system, women are afforded equal treatment without any form of discrimination. Additionally, they enjoy unrestricted access to legal authorities and the freedom to pursue litigation. Consequently, women express contentment with the outcomes resulting from the implementation of true Alavi justice and regard Hazrat Ali as a paramount advocate for their human rights.

کلیدواژه‌ها [English]

• Judicial Justice
• Imam Ali (Peace Be Upon Him)
• Women
• Principles of Judgment
• Law