مطالعات زن و خانواده

بررسی فقهی رویکرد لایحه حفظ کرامت و حمایت از زنان در برابر خشونت (1399) به تجاوز زناشویی

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان

1 استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی دانشگاه حضرت معصومه (س)، قم، ایران.

2 دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران؛ استاد مدعو دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

چکیده

در نظام‌های حقوقی بسیاری از کشورها، تجاوز جنسی زناشویی جرم تلقی شده است. در انگاره‌ی فقهی نیز با وجود تکلیف بودن تمکین خاص زوجه، زوج حق اجبار ندارد و محدوده‌‌ی مداخله‌ی شوهر در مواجهه با عدم تمکین تا طرد عاطفی شدید همسر می‌باشد و حق ضرب ندارد. براین بنیاد در ماده ۴۲ لایحه حفظ کرامت و حمایت از زنان در برابر خشونت، تجاوز زناشوئی جرم‌انگاری شده؛ درحالی‌که مراد از تمکین نامشروع و گستره‌ی آن معین نشده است. طبق یافته‌های پژوهش دلیلی برای جرم انگاشتن صرف الزامِ همسر به تمکینِ بدون رضایت وجود ندارد مگر در فرض وجود مانع شرعی، عقلی و عرفی مانند نزدیکی بدون رضایت همسر در ایام قاعدگی، روزه و بیماری جسمی. با تتبع در متون فقهی، استعمال واژه‌ی تمکین نامشروع در متن قانون صحیح نیست، چه آثار شرعی و حقوقی خاصی مانند وطی به شبهه و ولد به شبهه بر آن مترتب می‌شود که قطعاً این‌گونه آثار نمی‌تواند مراد قانون‌گذار در ماده 42 لایحه باشد.

تازه های تحقیق

طبق یافته‌های پژوهش دلیلی برای جرم‌انگاشتن  صرف الزامِ همسر به تمکینِ بدون رضایت وجود ندارد مگر در فرض وجود مانع شرعی، عقلی و عرفی مانند نزدیکی بدون رضایت همسر در ایام قاعدگی، روزه و بیماری جسمی. با تتبع در متون فقهی، استعمال واژه‌ی تمکین نامشروع در متن قانون صحیح نیست، چه آثار شرعی و حقوقی خاصی مانند وطی به شبهه و ولد به شبهه بر آن مترتب می‌شود که قطعاً این‌گونه آثار نمی‌تواند مراد قانون‌گذار در ماده 42 لایحه باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Bill Protection, Dignity, and Security of Women against Violence (2019) Approach To Marital Rape

نویسندگان [English]

  • Abazar Afshar 1
  • Zeinab Nafar 2

1 PhD in Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran; Visiting Professor of Shahid Motahari University

2 PhD. Jurisprudence and foundations of Islamic law,Tehran, Iran.

چکیده [English]

In many countries' legal systems, marital rape is considered a crime. Even though the wife has a special obligation to obey, the husband has no right to coerce her. His range of action in response to disobedience is limited to the wife's severe emotional rejection, and he is not allowed to use physical force. In light of this, Article 42 of the bill Protection, Dignity, and Security of Women Against Violence criminalizes spousal rape. The meaning and scope of illegitimate compliance have not yet been determined. According to the research findings, there is no reason to criminalize the simple obligation of the wife to obey without her consent unless there are religious, intellectual, or customary obstacles, such as sexual relations without the wife's consent during menstruation, fasting or physical illness. According to jurisprudence texts, the use of the term "illegitimate compliance" in the text of the law is incorrect because it implies certain legal and religious effects, such as " suspicious sexual intercourse" and "suspicious birth," which cannot have been the legislator's intent in Article 42 of the bill.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Illegitimate Obedience
  • Marital Rape
  • Husband's Sexual Violence
  • Husband's sexual Abuse
  • Support For Women
احمدیه، مریم؛ اسحاقی، محمد. (1395). تطورات مفهوم نشوز در ادوار مختلف فقه شیعه، فصلنامه علمی مطالعات زن و خانواده، 1(4)، 85-111. DOI :10.22051/JWFS.2016.2341   لینک]
اشتری، اشتهاردی، علی‌پناه. (1417ه.ق). مدارک العروه، دارالأسوه للطباعه و النشر، چاپ اول. [لینک]
اصفهانی، بهاءالدین محمد بن حسن (فاضل هندی). (1418). کشف اللثام عن قواعد الاحکام، قم، مؤسسه نشر اسلامی. [لینک]
بابویه القمی، ابوجعفر محمد بن علی بن حسین بن موسی (صدوق). (1413 ق). من لا یحضره الفقیه، تصحیح: علی‌اکبر غفاری، ج 4، قم، مؤسسه انتشارات اسلامی. [لینک]
جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (1390ش). ترمینولوژی حقوق، تهران: انتشارات گنج دانش. [لینک]
حلبی، ابن زهره. (1417). غنیة النزوع، قم، مؤسسه امام صادق (علیه‌السلام). [لینک]
حلی، فخر المحققین، محمد بن حسن بن یوسف‌. (1389ش). ایضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
حلى، شیخ نجم‌الدین جعفر بن حسن بن یحیى بن سعید هذلی. (1408)، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال والحرام، قم، مؤسسه اسماعیلیان. [لینک]
خراسانی، حسین وحید. (بی‌تا). منهاج الصالحین، قم: مدرسه الامام الباقر العلوم. [لینک]
خسروی، غلامرضا. (1388). ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن، تهران: مرتضوی. [لینک]
دورانت، ویل. (۱۳۶۶). تاریخ‌تمدن (عصر ایمان بخش اول)، مترجمان: ابوطالب صایرمی و دیگران، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. [لینک]
دهخدا، علی‌اکبر، (1377 ش). لغت‌نامه دهخدا، تهران: دانشگاه تهران. [لینک]
رضایی، زهره (1397)، بررسی مفهوم روابط نامشروع و محدوده آن در قانون مجازات اسلامی، مطالعات علوم سیاسی، فقه و حقوق، 2/1(4). [لینک]
رضائی، مهدی؛ آبدار، شیرین. (بهار 1396). خشونت جنسی در خانواده: یک پژوهش کیفی، مجله پژوهش‌نامه زنان، سال هشتم، 19(8)، صص 35 تا 59. [لینک]
زبیدی، محمد بن عبدالرزاق حسینى (مرتضی). (1414). تاج العروس، بیروت، دارالفکر. [لینک]
زهروی، رضا و علیزاده، مهسا. (1399). ظرفیت گسترده حقوق بشر امامیه برای حمایت از حقوق جنسی زوجه مطالعۀ تطبیقی فقه امامیه، حقوق ایران و انگلیس، مجله حقوق بشر، 1(15)، رتبه علمی - پژوهشی، صفحه 79 تا 106. https://doi.org/10.22096/hr.2020.105301.1108 [لینک]
سبزواری، سید عبدالأعلی. (1413ه.ق). مهذّب الأحکام فی بیان الحلال و الحرام، ناشر: مؤسسه المنار، چاپ چهارم. [لینک]
شبیری زنجانی، سید موسی. (1419ه.ق). کتاب نکاح، قم: مؤسسه پژوهشی رأی پرداز، چاپ اول. [لینک]
شریعتمداری، محمدرضا. (1388)، حقوق زوجین، تهران، انتشارات آوای نور، چاپ اول. [لینک]
 صادقی اصفهانی، محمد (تهرانی). (1408ق). الفرقان فی تفسیر القرآن، بیروت، انتشارات شکرانه، چاپ اول. [لینک]
صفایی، سید حسین؛ امامی، اسدالله (1371ش)، مختصر حقوق خانواده، تهران: نشر میزان. [لینک]
طبرسی، امین الاسلام ابوعلی فضل بن حسن . (1408ق). مجمع البیان، بیروت، دارالمعرفة. [لینک]
طریحی، فخرالدّین، (1375ش ). مجمع‌البحرین، تهران: کتاب‌فروشی المرتضویه.
طوسی، محمد بن حسن بن علی بن حسن. (1387ش). المبسوط، المکتبة الرضویه، تحقیق محمدباقر بهبودی.
عاملی (شهید ثانی)، زین‌الدین علی بن احمد عاملی جبعی. (1413). مسالک الأفهام إلى تنفیح شرائع الإسلام، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیه. [لینک]
عمید، حسن، (1377ش). فرهنگ فارسی عمید، چاپ سیزدهم، تهران: انتشارات امیرکبیر. [لینک]
فاضل موحدی لنکرانی، محمد، (1425 ه.ق). جامع المسائل، قم: انتشارات امیر قلم، چاپ اول. [لینک]
فرج نیا، هدایت‌الله. (فروردین 1395). نگاهی نو به تفسیر نشوز زوجه در قرآن، دو فصلنامه علمی_پژوهشی قرآن، فقه و حقوق اسلامی، 4(4)، 7 - 34. [لینک]
فیومی، احمد بن محمد بن علی. (1405 ق). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر، قم: مؤسسه دارالهجره. [لینک]
کاتوزیان، ناصر. (1378ش). حقوق مدنی خانواده: نکاح و طلاق، روابط زن و شوهر، تهران: انتشارات شرکت سهامی انتشار، چاپ پنجم. [لینک]
گودرزی، فریبا؛ موسوی بجنوردی، سید محمد؛ نوابی نژاد، شکوه. (1395). بررسی روان‌شناختی تجاوز جنسی زناشویی با نگاهی بر جنبه فقهی و حقوقی موضوع، مجله پژوهش‌نامه زنان، رتبه علمی - پژوهشی، 4(7)، 67 - 99. [لینک]
لوبون. گوستاوو. (1378). تمدن اسلام و عرب؛ ترجمه: محمد تقی فخر داعی گیلانی، تهران: افراسیاب، چاپ اول. [لینک]
محمدزاده، مهدی؛ بکشلو، رضا؛ عیسی زاده، بشیر. (1400). بررسی روح حاکم بر لایحه «حفظ کرامت و حمایت از زنان در برابر خشونت»، مطالعات راهبردی زنان، 93(24)، 29-54. Doi.10.22095/JWSS.2022.311688.2830 [لینک]
مردانی، خیرالله. (1358). حقوق زن از نظر تاریخ ملت‌ها و اسلام، تهران: نشر آئین جعفری. [لینک]
مطهری، مرتضی. (1396). نظام حقوق زن در اسلام، تهران: انتشارات صدرا. [لینک]
معرفت، محمدهادی. (1423ق). شبهات و ردود حول القرآن الکریم، قم، مؤسسة التمهید. [لینک]
موسوی خمینی، سیدروح الله. (1379). صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره). [لینک]
موسوی خمینی، سیدروح الله. (1392). تحریر الوسیلة، قم، مؤسسه مطبوعات دار العلم.
موسوی خویی، ابوالقاسم. (1410). منهاج الصالحین، قم: نشر مدینه العلم آیه الله العظمی السید الخویی، چاپ بیست و هشتم. [لینک]
موسوی خویی، ابوالقاسم.. (1418). موسوعه الإمام الخوئی، قم، ناشر: مؤسسه إحیاء آثار الإمام الخوئی (ره). [لینک]
نجفی، محمدحسن (شریف اصفهانی). (1428). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌جا. [لینک]
وحیدنیا، نرگس؛مردانی‌راد، مژگان؛ فرخی، نورعلی؛ احمدی نوده، خدابخش. (1401). تحلیل موضوعی شاخص‌های سلامت جنسی زوجین و بررسی و تدوین آن از منظر قرآن کریم، مجله فرهنگی تربیتی زنان و خانواده، 58(17)،   56 - 101.   [لینک]
References
Ahmadiyya, Maryam; Ishaghi, Mohammad. (2015). Development of the Concept of Arrogance in Various Periods of Shia Jurisprudence, Scientific Quarterly of Women and Family Studies, 1(4), pp. 85-111. 10.22051/JWFS.2016.2341 DOI:  (Text To Persian) [link]
Ameli (Shahid Sani), Zainuddin Ali bin Ahmed Ameli Jabai. (1993). Masalak al-Afham ela Tanfih Sharel Eslam, Qom, Islamic Encyclopaedia Foundation. (Text to Arabic) [Link]
Babouya al-Qami, Abu Ja'afar Muhammad bin Ali bin Hussain bin Musa (Saduq). (1993). Man La Yahdrah al-Faqih, Edited by: Ali Akbar Ghafari, Volume 4, Qom, Islamic Publications Institute. (Text to Arabic) [Link]
Black, , Henry Campbell. (2004). Black Law Dictionary: Thomson/ West. [link].
Dehkhoda, Ali Akbar, (1998). Dehkhoda Dictionary, Tehran: University of Tehran. (Text To Persian) [link]
Durant, Will. (1987). History of Civilization (The Age of Faith Part 1), translators: Abu Talib Sairimi and others, Tehran, Scientific and Cultural Publishing Company. (Text To Persian) [link]
Esfahani, Bahauddin Muhammad bin Hasan (Fazel Handi). (1998). Kashf al-Latham an Qavaedo Al-Ahkam, Qom, Islamic Publication Institute. (Text to Arabic) [Link]
Eshtredi, Ali Panah. (1997). Madarek Al-Arwa, Dar al-Aswa for printing and publishing, first edition. (Text to Arabic) [Link]
Farajnia, Hedayatullah. (April 2015). A new look at the interpretation of  Nashouz  in the Qur'an, journal of the Qur'an, Fiqh and Islamic Law, 4(4), pp: 7-34. (Text To Persian) [link]
Fayoumi, Ahmad bin Muhammad bin Ali. (1985). Masbah al-Munir fi Gharib al-Sharh al-Kabeer, Qom: Dar al-Hijrah Institute. (Text to Arabic) [Link]
Fazel Mohadi Lankarani, Muhammad, (2004). Jame Al-Masel, Qom: Amir Qalam Publications, 1st Edition. (Text to Arabic) [Link]
Finkelhor, David & Kersti Yllo .(1982). " Forced Sex in Marriage: A Preliminary Research Report Crime & Delinquency. [link].
Goderzi, Fariba; Mosavi Bojanvardi, Seyyed Mohammad; Navabi nejad, Shokouh. (2016). Psychological Review of Marital Rape by looking at legal and Juridical aspects, Women Studies, 4(7), pp. 67-99. (Text To Persian) [link]
Halabi, Ibn Zohra. (1997). Ghaniya al-Nuzou, Qom, Imam Sadiq (PBUH) Institute. (Text to Arabic) [Link]
Helli, Fakhar al-Mohagheghin, Muhammad bin Hassan. (2010). Izah Al-Fawadee fi Sharh al- Moshkelatul al Qwaed, Qom: Ismailian Institute. (Text to Arabic)
Helli, Sheikh Najmuddin Jafar bin Hasan bin Yahya bin Saeed Hazli. (1988), Sharael Eslam fi Masae lul Halal val Haram , Qom, Ismailian Institute. (Text to Arabic) [Link]
Jafari Langroudi, Mohammad Jaafar. (2018). Legal Terminology, Tehran: Ganj Danesh Publications. (Text To Persian) [link]
Katouzian, Nasser. (1378). Civil rights of the family: marriage and divorce, relations between husband and wife, Tehran: Publications of the publishing company, 5th Edition. (Text To Persian) [link]
Khorasani, Hossein Vahid. (n.d). Menhaj al-Salehin, Qom: Madrasa al-Imam al-Baqir al-Uloom. (Text to Arabic) [Link]
Khosravi, Gholamreza. (2009). Translation and Study of Words of the Qur'an with the Literal and Literary Interpretation of the Qur'an, Tehran: Mortazavi. (Text To Persian) [link]
Lubon. Gustavo. (1999). Islamic and Arab civilization; Translation: Mohammad Taqi Fakhr Dai Gilani, Tehran: Afrasiab, 1st Edition. (Text To Persian) [link]
Marafet, Mohammad Hadi. (2002). Shobahat wa Radud Howlul Qur'an al- Karim, Qom, Al-Tamhid Foundation. (Text to Arabic) [Link]
Mardani, Khairallah. (1979). Women's rights in terms of the history of nations and Islam, Tehran: Aeen Jafari Publications. (Text To Persian) [link]
Miller, A.M. (2004). Sexuality, Violence against Women, and Human Rights: Women Make Demands and Ladies Get Protection: Health and Human Rights, Vol. 7, No. 2. [link].
Mohammadzadeh, Mehdi; Bakshlo, Reza; Isazadeh, Bashir. (2021). Examining the spirit governing the bill "Protecting the dignity and protection of women against violence", Strategic Studies of Women, 93(24), pp. 54-29. 10.22095/JWSS.2022.311688.2830 (Text To Persian) [link]
Motahari, Morteza. (2016). Women's Rights System in Islam, Tehran: Sadra Publications. (Text To Persian) [link]
Mousavi Khoei, Abolghasem. (1990). Minhaj al-Salehin, Qom: Madinah Al-Alam, Ayatollah Azami Al-Sayed Al-Khoei, 28th Edition. (Text to Arabic) [Link]
Mousavi Khoei, Abolghasem.. (1998). Mousue Al-Imam Al-Khoei, Qom,: Institute for the Revival Works of Imam Al-Khoei's (R.A.). (Text to Arabic) [Link]
Mousavi Khomeini, Seyyed Ruhollah. (2000). Sahifeh Imam, Tehran, Institute for editing and publishing the works of Imam Khomeini (RA). (Text To Persian) [link]
Mousavi Khomeini, Seyyed Ruhollah. (2012). Tahrir al-Vasilah, Qom, Dar Alam Press Institute. (Text to Arabic)
Najafi, Mohammad Hassan (Sharif Esfahani). (2007). Jawaharlal Kalam fi Sharhe Sharel Eslam, Beirut, Dar Ahya al-Trath al-Arabi, Bija. (Text to Arabic) [Link]
Omid, Hassan, (1998). Farhang Farsi Omid, 13th Edition, Tehran: Amirkabir Publications. (Text To Persian) [link]
Rezaei, Mehdi; Abdar, Shirin. (Spring 2016). Sexual violence in the family: a qualitative study, Women's Research Journal, 8th year, 19(8), pp. 35-59. (Text To Persian) [link]
Rezaei, Zohra (2017), Examining the Concept of Illicit Relations and Its Scope in the Islamic Penal Code, Studies in Political Science, Jurisprudence and Law, 2/1(4). (Text To Persian) [link]
Sabzevari, Seyyed Abdul Ali. (1993). Mahdhab al-Ahkam fi Bayan al Halal wal Haram, Al-Manar Institute, 4th Edition. (Text to Arabic) [Link]
Sadeghi Esfahani, Mohammad (Tehrani). (1998). Al-Furqan fi Tafsir al-Qur'an, Beirut, Shokraneh Publications, 1st Edition. (Text to Arabic) [Link]
Safai, Seyyed Hossein; Emami, Asadullah (1992), Summary of family law, Tehran: Mizan publications. (Text To Persian) [link]
Shabiri Zanjani, Seyyed Musa. (1998). Nikah book, Qom: Rai Pardaz Research Institute, 1st Edition. (Text to Arabic) [Link]
Shariatmadari, Mohammadreza. (2009), Marriage Laws, Tehran, Avai Noor Publications, 1st Edition. (Text To Persian) [link]
Stephen J., Schulhofer .(2000). Unwanted Sex: The Culture of Intimidation and the Failure of Law: Harvard University Press.  [link].
Tabarsi, Amin al-Islam Abu Ali Fazl bin Hasan. (1988). Majmael Al Bayan, Beirut, Daralamareteh. (Text to Arabic) [Link]
Tareehi, Fakhreddin, (1996). Majmaul Bahrin, Tehran: Al-Mortazawieh bookstore. (Text to Arabic)
Tusi, Muhammad bin Hasan bin Ali bin Hasan. (2008). Al-Mabsut, Al-Maktab Al-Razwieh, Tahghigh Mohammad Baqer Behbodhi. (Text to Arabic) [Link]
Vahidnia, Narges; Mardanirad, Mozhgan; Farrokhi, Nur Ali; Ahmadi Nodeh, Khodabakhsh. (Spring 2022). Thematic Analysis Of Couples' Sexual Health Indicators, Its Study And Compilation from the Perspective of the Holy Quran, Women and Family Educational Cultural Journal, 58(17), pp: 56 -101. (Text To Persian) [link]
Wisdom, C. S. (1994). Does violence beget violence? A critical examination of the literature. Psychological Balletin. 115 (2). 10.1037/0033-2909.106.1.3 [link].
Zahrawi, Reza and Alizadeh, Mahsa. (2019). Expanded Capacity of Imamyieh Human Rights to Support Wives’ Sexual Rights, Human Rights Journal, 1(15), pp. 79-106. https://doi.org/10.22096/hr.2020.105301.1108 (Text To Persian) [link]
Zubeidi, Muhammad bin Abd al-Razzaq Hosseini (Mortaza). (1994). Taj al-Aros, Beirut, Dar al-Fakr. (Text to Arabic) [Link]
 
 
 
 
 
 
مطالعات زن و خانواده
دوره 11، شماره 2 - شماره پیاپی 29
تیر 1402
صفحه 29-49