نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان

• طه زرگریان ¹
• ایمان کاکاوند ²
• فرحناز یوسف زاده ³

¹ استادیار گروه حقوق دانشگاه آیت الله بروجردی(ره)، بروجرد، ایران

² سطح سه حوزه علمیه استان مازندران رشته فقه و اصول ساری، ایران

³ دانشجوی حقوق خصوصی دانشگاه ازاد اراک (فلق)، اراک، ایران

چکیده

سقط جنین از جمله موضوعات اثرگذار در سطوح مختلف خانواده است. قانونگذار در مهرماه سال 1400 با وضع قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت طی ماده 56 به موضوع سقط درمانی پرداخته و سه مورد کلی را به عنوان جواز سقط معرفی نموده است. بند «الف» قانون مذکور به عنوان نخستین مجوز سقط مقرر می‌دارد: «در صورتی که جان مادر به شکل جدی در خطر باشد و راه نجات مادر منحصر به سقط جنین بوده و سن جنین کمتر از چهار ماه باشد و نشانه‌ها و امارات ولوج روح در جنین نباشد.» قانونگذار در بند مذکور تلاش کرده است که جواز سقط درمانی را منوط به «خطر جدی جان مادر» نماید. لکن قانون پیش‌گفته با دو اشکال فنی مواجه است. اشکال اول به مرجع تشخیص «خطر جدی برای جان مادر» بازمی‌گردد؛ چه مقامی عهده‌دار تشخیص آن خطر است؟ اشکال دوم به کیفیت تشخیص «خطر جدی برای جان مادر» بازمی‌گردد؛ آیا مقام عهده‌دار برای تشخیص خطر، لازم است با یقین یا اطمینان به تشخیص مورد نظر برسد یا ظهور خوف عقلائی کفایت می‌کند؟ با تتبع در ماده 56 می‌توان دریافت که قانونگذار، اصطلاح «اطمینان» را برای تشخیص خطر برگزیده است. لکن اصطلاح اطمینان دارای مفهومی نزدیک به یقین است که موجب بی‌اثر شدن بند «الف» ماده مذکور می‌شود. در پژوهش حاضر تلاش شده است با روش توصیفی- تحلیلی و بر پایه تضارب آراء فقهی، حقوقی و پزشکی ثابت شود؛ مقام عهده‌دار برای تشخیص خطر، پزشک متخصص است که می‌تواند بر پایه خوف عقلائی اعلام نظر ‌نماید.

تازه های تحقیق

عبارت «جان مادر به شکل جدی در خطر باشد» براساس تقنین بند الف ماده 56 قانون حمایت از خانواده از جمله مجوزهای سقط درمانی قرارگرفته­است. موضوع «خطر جدی جان مادر حامل» یک امر تخصصی است که بنابر سیره عقلا، مرجع عهده­دار برای تشخیص آن لازم است کارشناس در موضوع باشد. بر این اساس به نظر می­آید شایسته است که قانون‌گذار  با اصلاح بخش دوم ماده 56 و با حذف قسمتی از بخش سوم ماده 56  به صراحت اعلام کند  که مرجع تشخیص خطر جدی جان مادر حامل در موضوع سقط، وظیفه کمیسیون سقط قانونی است و این تشخیص را از دایره انحصاری وظایف قاضی خارج کند.   پزشکان متخصص در کمیسیون سقط قانونی می­توانند با انجام آزمایش­ها و معاینات و با به­کارگیری تجهیزات پیشرفته پزشکی به تشخیص خطر جانی برای مادر حامل اقدام کنند. سه فرض برای کیفیت تشخیص مذکور، قابل­تصور و مطالبه است؛ نخست: فرضی که تشخیص خطر توسط کمیسیون سقط قانونی بر پایه یقین تحقق یابد؛ دوم: فرضی که تشخیص خطر توسط کمیسیون سقط قانونی بر پایه اطمینان ترتیب داده­شود. سوم: فرضی که تشخیص خطر توسط کمیسیون سقط قانونی بر پایه خوف عقلائی ترتیب داده­شود. لکن تشخیص خطر بر پایه یقین و اطمینان به جهت مفهوم نزدیک آن‌ها با هم با اشکالات متعدد و مشابهی مواجه است که اثر نامطلوب آن به بی­اثرشدن بند الف ماده 56 می­انجامد. 

نقد مهم موجود آن است که تشخیص یقینی و اطمینانی خطر جانی برای مادر حامل در ماه­های نخست، دوم، سوم و چهارم بارداری نزدیک به محال است، در حالی که جواز سقط درمانی تا ماه چهارم بارداری جایز است. مهم­تر از نقد مذکور آن است که یقین و اطمینان به مفهوم اعتقاد جازم است؛ اعتقادی که احتمال خلاف در آن محال یا  بسیار ناچیز است. درحالی­که منشأ دانش پزشک متخصص، علوم مادی و ابزار فیزیکی و تجربه است که ماهیت آن، آمیخته به خطا، خلاف و فراموشی است؛ بنابراین چگونه می­توان از پزشک متخصص، انتظار تشخیص یقینی و اطمینانی برای خطر جانی مادر حامل را داشت. اما تشخیص خطر جانی مادر بر پایه خوف عقلایی کاملاً منطبق با سیره­ خردمندان، ادله شرعی و عرف جامعه است؛ زیرا بنای خردمندان آن است که در بروز خطرهای عقلائی، اقدام به احتیاط کرده و احکام متناسب با خطر صادر می­کنند.

کلیدواژه‌ها

• مادر حامل
• سقط درمانی
• یقین
• خوف عقلائی

20.1001.1.23452692.1402.11.3.4.4

موضوعات

• حقوق زنان

عنوان مقاله [English]

The life of the Pregnant Mother in Medical Abortion; Certainty or Reasonable (A critical Approach on Article 56 of the "Protection of the Family and Youth of the Population" law)

نویسندگان [English]

• Taha Zargarian ¹
• Iman kakavandzaman ²
• Farahnaz sadat Yousefzadeh ³

¹ Assistant Professor of Law, Ayatollah Boroujerdi University,Boroujerdi,Iran

² Seminary of Mazandaran province, Fiqh and principles, Sari,Iran.

³ Academic orientation:Private law University name:Azad University of Arak (falagh),Arak, Iran

چکیده [English]

Medical abortion is a discussion which focuses on the pregnant mother and her fetus that has many legal, jurisprudential, and social consequences for the family. Inevitably, for issues of this high degree of importance and influence, the related regularities should be formulated in a way that prevents any sort of possible misinterpretations. The issue of abortion came into legislation in 1384 by legislating a single article. ''The life threat for the pregnant mother'' is of the licenses that the legislature has provided for medical abortion. If the specialist physician diagnoses the life threat for the pregnant mother, then, by the mother's consent, the permissioned for the medical abortion can be issued. This legislation can be considered as a legal flexibility in the issue of abortion but the void of explaining the quality of diagnosing the life threat for the mother may cause unpleasant consequences. Some experts of jurisprudence and law believe that the issuance of the permission for the medical abortion is dependent on the certain diagnosis of the life threat for the mother. However, some other experts bo qualities of certainty or reasonable probability/feppraisal of the two sides' reasons and evidence, we came to the conclusion that a reasonable probability/ fear of the life threat for the mother enjoys a rational and religious support for the issuance of the medical abortion; therefore, no need to certainty nor is it feasible to fulfill the demand of certainty in this case.

کلیدواژه‌ها [English]

• pregnant mother
• medical abortion
• certainty
• reasonable probability/ fear