مطالعات زن و خانواده

تحلیل مشارکت مدنی زنان بختیاری (تسهیل کننده‌ها و بازدارنده‌ها)

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسنده

پژوهشگر پسا دکتر دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

10.22051/jwfs.2024.43421.2969

چکیده

مشارکت مدنی اقشار قومیتی در واسازی رده‌بندی‌های اجتماعی نقش قابل توجهی ایفا می‌نماید. در این راستا در پژوهش حاضر سعی شده است مشارکت مدنی زنان بختیاری با توجه به نظریات کارشناسان و متخصصان و خبرگان مورد مطالعه قرار گیرد.
مشارکت مدنی زنان زمینه‌های رشد گسترده را در فرایند توسعه فراهم کرده و مسایل و مشکلات جوامع در زمینه-های اقتصادی و اجتماعی را از طریق همیاری و اشتراک مساعی حل می‌کنند. علی رغم توسعه و گسترش ابعاد مختلف زمینه‌های اجتماعی، مشارکت مدنی در بین زنان بختیاری هنوز از جایگاه شایسته‌ای برخوردار نیست. در این پژوهش با استفاده از روش تحلیل مضمون، بسترهای بازآرایی مشارکت مدنی زنان بختیاری شناسایی شدند. تحقیق بر اساس هدف از نوع کاربردی و از لحاظ ماهیت داده ها از نوع کیفی و نمونه آماری12 تن از زنان بختیاری که در این زمینه تخصص و دارای تجریه کافی بوده می‌باشد. اطلاعات بر اساس مصاحبه‌های نیمه ساختار یافته و مطالعه منابع و اسناد جمع آوری شده‌اند. یافته‌ها نشان می‌دهد از میان 76 کد باز 29 مفهوم پایه‌ای شناسایی شد که در 7 دسته مضامین سازمان دهنده قابل تقسیم بندی هستند. نتایج تحلیل‌ها حاکی از این است که باید در بازآرایی و تجدید آرایش عوامل موثر بر مشارکت مدنی زنان بختیاری به توانمند‌سازی آنان و توجه به عدالت و برابری در ساختار اجتماعی توجه نمود و لزوم دست‌یابی به اهداف سیاست‌ها و ساختارهای زمینه‌ای مشارکت اجتماعی را برای زنان توسعه داد.

تازه های تحقیق

نقش زنان در پیشبرد فعالیت­های اجتماعی و اقتصادی قومیت­های محلی بسیار حساس و حیاتی است. استعداد و توانایی زنان در مشارکت­های مدنی سبب پیشبرد و تعالی جامعه در عصر دانایی محور می­شود. لذا هدف مطالعه حاضر بازآرایی مشارکت مدنی زنان بختیاری و بررسی موانع و پیشبردهای آن است. این مطالعه با استفاده از روش تحلیل مضمون و استفاده از نظرات 12 متخصص و خبره که دارای تجربه کافی در این زمینه هستند تهیه شد. درمجموع بر مبنای 76 شناسایی مفاهیم پایه به دست آمده برمبنای تحلیل مضمونی داده­ها، 26 مفهوم پایه­ای شناسایی شد که اساس مدل پژوهش را تشکیل می­دهند. این مفاهیم در 7 دسته شامل: عوامل زمینه­ای، عوامل انگیزشی، مسئولیت­پذیری، عدالت، موقعیت اجتماعی، عوامل فرهنگی و عوامل مدیریتی به‌‌‌عنوان مضامین سازمان دهنده موضوع پژوهش تقسیم­بندی شدند.

توجه به عوامل زمینه­ای نشانه­ای از تفکرات نظام­مند در مشارکت است، زیرا مشارکت ترکیبی از فرایندهای ترکیبی است. درحقیقت عوامل زمینه­ای ترکیبی از نظام واره­هایی است که طبق آن مشارکت­های مدنی جهت­گیری می­شود. عوامل زمینه­ای آینه تمام­نمای جهت­دهی به جایگاه­های تصمیم­گیری، الگوهای بین آن عوامل، روابط آنها، تلفیق، جریان اطلاعات، سلسله مراتب و جایگاه آن عوامل است. پس باتوجه به اهمیت آن اگر در مشارکت مدنی زنان قومیت­های مختلف از جمله بختیاری تاکنون آنگونه که باید و شاید شاهد تحولی نبوده­ایم بخشی از آن مربوط به عوامل زمینه­ای موجود در این ساختار است که نیاز مبرم به ترمیم آن است.

توجه به موقعیت اجتماعی در مشارکت اجتماعی در قومیت‌ها بایستی با احتیاط بحث شود. باتوجه به نتایج مطالعه عواملی چون سطح تحصیلات و وضعیت تأهل بر میزان مشارکت مدنی اثر می­گذارد که با مطالعات قادرزاده و یوسفوند (1391) هم­سو است. اما این نکته را نیز باید در خاطر داشت که مشارکت زنان بختیاری عمدتاً جنبه خیرخواهانه و خانوادگی دارد لذا سواد می­تواند چندان مهم نباشد.

توجه به عدالت و برابری نقشی است که در مورد اقلیت­ها بسیار جدی است. یکی از مصادیق آن توجه به برابری جنسیتی باتوجه به شرایط زن و مرد درنظرگرفته می­شود. باتوجه به مردسالاری که در منطقه قوم بختیاری وجود دارد و همچنین کمی آگاهی و بی­تفاوتی که زنان در امور مدنی نیز دارند؛ مردان سعی می­کنند برحسب شرایط خویش، از ابزارهایی چون زنان بهره­گیرند تا به مقاصد خود دست­یابند که با مطالعات رئیسی (1399) مطابق است. زنان به­دلیل سیطرگی مردان بر آنها، خود را در اختیار آنان می­گذارند و نیز در جهت اهداف مردان، مشارکت می­کنند. در نتیجه یکی از پیامدهای ساختار اجتماعی، سیاسی و فرهنگی بختیاری، ابزاری شدن زنان است که در همسویی با تبعیض جنسیتی مطرح می­گردد. نه تنها زن به‌‌‌عنوان الگو معرفی نمی­شود بلکه به‌‌‌عنوان فردی که منافع جمع و مردان تامین می­کند، بهره گرفته می شود. درحقیقت از زنان در این منطقه، به‌‌‌عنوان ابزاری برای مقاصد مردان استفاده می­شود.

باتوجه به ماهیت مشارکت مدنی و عوامل فرهنگی، تلاش می­شود در فضای کنش، این امر تبیین نظری شود که فرهنگ چه تأثیری در مشارکت دارد. از آنجا که فرهنگ امری است که با بلوغ فکری شکل می­گیرد، فعال سازی کنشگر بر حسب منطقی خردمند انجام می­گیرد. برای فعال­سازی فرد دارای فرهنگ باتوجه به بلوغ ادراکی در کنش مدنی می­توان با مجاب کردن و اقناع فرهنگی، شخص را وارد کنش کرد. در نتیجه تحریک، تطمیع و تشویق در این فضا (فرد متاهل) تأثیری کمتری دارد. در نتیجه کنشگر با بلوغی فرهنگی که برخاسته از قدرت منطق و فکر است در عرصه­های مدنی حضوری فعال می­یابد.

برخورداری از مدیریتی فراگیر و یکپارچه و تمام شمول یکی از اصلی­ترین شروط برای تدوام مشارکت است که در هر جامعه از اساسی­ترین نیازهای اجتماعی محسوب می­شود و افراد جامعه باید از آن برخوردار باشند. مدیریت شایسته تعبیری است معطوف به وضعیت اجتماعی، اقتصادی و سیاسی که حفظ کرامت انسانی و مسئولیت‌پذیری افراد جامعه را در قبال یکدیگر و ارتقای توانمندی­ها، از اهداف آن است.

آنچه قابل توجه است رشد قابل توجه نهادهای مدنی با علایق و دغدغه­های متنوعی است که نمود آن در بین زنان بختیاری و مشارکت آنان است. درحقیقت نوعی جنسیت زدایی، در بر­گیرنده شدن و دموکراتیزه شدن نیز در نهادهای مدنی و در عرصه­های عمومی جامعه درحال تقویت است. ان چه اهمیت این موضوع را دوچندان می­کند پدیدار شدن تغییرات مذکور در بافت جامعه درحال­گذار است که گفتمان شایسته­سالاری به‌‌‌جای مرد­سالاری تغییر پیدا کرده‌است، ولی اثرات مرد سالاری هنوز باتوجه به ساختار آن در نوع بینش افراد پای برجای بوده و نقش آن در مشارکت زنان نمودی خاص دارد.

برای موضوع مشارکت مدنی زنان، مطالعات متعددی انجام و برنامه‌ها و الگوهای مختلفی در دنیا تجربه­شده اما چالش اصلی، عدم هم‌پوشانی مطالعات، ارزیابی عملکرد مشارکتی، نقصان درک مشترک از مفهوم دقیق مشارکت و کمبود نظام جامع ارزیابی است. این مسئله در مورد زنان بختیاری مستثنی نیست و بایستی به‌‌‌عنوان دغدغه اصلی در جهت حل آن کوشید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Analysis of civil participation of Bakhtiari women (facilitators and inhibitors)

نویسنده [English]

  • Ahmad Hajarian

Postdoctoral Researcher, University of Isfahan, Isfahan, Iran.

چکیده [English]

Civil participation ethnic groups plays a significant role in demolishing social classifications. In this regard, in the present research, an attempt has been made to study the civil participation of Bakhtiari women according to the opinions of experts.
Women's civil participation provides broad growth grounds in the development process and they solve the problems and problems of societies in economic and social fields through cooperation and shared efforts. Despite the development and expansion of various aspects of social fields, civil participation among Bakhtiari women still does not have a worthy position. In this research, using the method of thematic analysis, the platforms for the reorganization of the civil participation of Bakhtiari women were identified. The research is based on the purpose of the applied type and in terms of the nature of the data, it is of the qualitative type and the statistical sample is 12 Bakhtiari women who have expertise and experience in this field. Information was collected based on semi-structured interviews and the study of sources and documents. The findings show that among 76 open codes, 29 basic concepts were identified, which can be divided into 7 categories of organizing themes. The results of the analysis indicate that in rearranging and renewing the factors affecting the civil participation of Bakhtiari women, attention should be paid to their empowerment and attention to justice and equality in the social structure and the need to achieve the goals of policies and structures. It developed a field of social participation for women.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Civic participation
  • justice and gender equality
  • Bakhtiari women
  • theme analysis
منابع فارسی
آگهی، حسین، بینائیان، اکرم، فتاحی، صابر. (1396). بررسی موانع فردی و خانوادگی مشارکت زنان در امور سیاسی و اجتماعی روستا (مورد مطالعه: شهرستان هرسین- دهستان شیرز). راهبردهای توسعه روستایی، 4 (1), 21-39.   doi: 10.22048/rdsj.2017.68147.1611[لینک]
امیری، علی, مسعودی راد، ماندانا، رضایی، مریم. (1399). بررسی تأثیر جدایی‌گزینی اکولوژیکی بر رفتارهای انتخاباتی شهروندان (مطالعۀ موردی: شورای شهر خرم‏ آباد). پژوهشهای جغرافیای انسانی، 52 (2)، 675-696. doi: 10.22059/jhgr.2019.261027.1007733 [لینک]
امینی، علی اکبر، خسروی، محمدعلی. (1389). تأثیر فرهنگ سیاسی بر مشارکت سیاسی زنان و دانشجویان. فصلنامه مطالعات سیاسی، 2 (7)، 127-142. [لینک]
راش، مایکل. (1378 ). جامعه و سیاست مقدمه بر جامعه­شناسی سیاسی، مترجم، منوچهر صبوری، نشر سمت، تهران.
رحیمی، علیرضا، فرج پهلو، عبدالحسین، عصاره، فریده، و شهبازی، مهری. (1396). بررسی تحولات پژوهش‌های حوزه ارزیابی کیفیت داده‌ها و اطلاعات در نظام‌های اطلاعاتی از سال 2000 تا نیمۀ نخست 2015. پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات، 33 (2)، 915-944. doi: 10.35050/JIPM010.2018.085 [لینک]
رومینا، ابراهیم و صادقی، وحید. (1394 ). بررسی تأثیر طایفه گرایی بر الگوی رأی دهی (مطالعه موردی: شهرستان نورآباد ممسنی. فصلنامه ژئوپلیتیک، ۱۱ (۳)، 84 -116 . [لینک]
رئیسی، سیما تفضلی، حسین توحیدفام، محمد طاهری، احمدرضا ( 1399 )، موانع نهادی مشارکت سیاسی زنان در منطقه بلوچستان، زن در توسعه و سیاست،۱۸ (2)، ۳۱۳-۳۳۴. doi: 10.22059/jwdp.2020.282601.1007650. [لینک]
سریع القلم، محمود (۱۳۸۹). فرهنگ سیاسی ایران، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
صفری، حسین، دانش، پروانه، فخرایی، سیروس. ( 1396 ). تحلیل جامعه شناختی شکاف جنسیتی در مشارکت اقتصادی (مورد مطالعه: زنان شهری استان آذربایجان شرقی)، فصلنامه جامعه شناسی اقتصادی و توسعه، 9 (1)، 159 -141. [لینک]
کجباف، علی اکبر، الهیاری، فریدون، بختیاری، سمیه. (1392). نقش و جایگاه زن در ایل بختیاری در دوره قاجار از دیدگاه سیاحان اروپایی (1210 تا ۱۳۴۴ق/1۷۹۶ تا ۱۹۲۵م). نشریه پژوهش های تاریخی, 5 (4)، 39-54. [لینک]
گلابی، فاطمه حاجیلو، فتانه، ( 1391 ). بررسی جامعه شناختی برخی عوامل مؤثر بر میزان مشارکت سیاسی زنان، مطالعه موردی: استان آذربایجان شرقی، فصلنامه مطالعات و تحقیقات اجتماعی، 1 (1)، 200 – 173. doi: 10.22059/jisr.2012.36552 [لینک]
قادرزاده، امید،یوسفوند، حجت اله. (1391). سنجش عوامل جامعه شناختی مؤثر در مشارکت مدنی زنان. زن در توسعه و سیاست، 10 (4)، 101-126. doi: 10.22059/jwdp.2013.30577 [لینک]
قادر زاده، امید، رضازاده، فاطمه. (1398). مطالعه‌ی تجربه‌ی ‌زیسته و درک زنان از مشارکت در نهادهای مدنی. جامعه‌شناسی نهادهای اجتماعی، 6 (14)، 63-96. doi: 10.22080/ssi.2020.15416.1535. [لینک]
قادری، صلاح‌الدین. (1397). ساختار قشربندی اجتماعی و خوشه‌بندی فرهنگی-اجتماعی محله‌های شهر تهران. مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 7 (4)، 731-761. doi: 10.22059/jisr.2019.249692.617. [لینک]
 میلبراث، لستر و گوئل، لیل. (1386)، مشارکت سیاسی، ترجمه سید رحیم ابواحسنی، انتشارات میزان، چاپ اول. تهران.
References
Agahi, H., Binaian, A., & Fatahi, S. (2017). A Study of Individual and Family Barriers to Women's Political and Social Participation: Evidence from Shirez District in Harsin City. Rural Development Strategies, 4 (1), 21-39. doi: 10.22048/rdsj.2017.68147.1611. [text in persian].[Link]
-Amiri, A., masoudirad, M., & rezaee, M. (2020). Investigating the Effect of Ecological segregation on Electoral Behaviors of Citizens (Case Study: Khorramabad City Council). Human Geography Research, 52 (2), 675-696. doi: 10.22059/jhgr.2019.261027.1007733. [text in persian]. [Link]
-Amini, A. A., & Khosravi, M. A. (2010). Effects of Political Culture on Political Participation of Women and Students. Political Studies Quarterly, 2 (7), 127-142. [text in persian]. [Link]
 Alexander, J. (2001). The Binary discourse of civil society. In S. Seidman & J. C. Alexander (Eds). the New Social Theory Reader. London: Sage
Bennett, E. E., & McWhorter, R. R. (2019). Social movement learning and social innovation: Empathy, agency, and the design of solutions to unmet social needs. Advances in Developing Human Resources, 21 (2), 224-249. https://doi.org/10.1177/1523422319827939. [Link]
Braun, V. & Clarke, V. (2006), Using thematic analysis in psychology, Qualitative Research in Psychology, 3 (2), 77-101. doi/abs/10.1191/1478088706qp063oa. [Link].
Huntington, S. P. & Nelson, J. (1976) No Choice: Political Participation in Developing Countries, Cambridge: Harvard University Press. https://doi.org/10.4159/harvard.9780674863842.c7. [Link]
 Golabi, F., & Hajiloo, F. (2012). Sociological Review of Political Participation Rate of Women and some of Social Factors Affecting It (Case Study in Eastern Azerbaijan Province). Quarterly of Social Studies and Research in Iran, 1 (1), 173-200. doi: 10.22059/jisr.2012.36552.[text in persian] [Link].
Ghaderzadeh, O., & Yousefvand, H. (2013). Assessing sociological factors effective in women's civil participation.Woman in Development & Politics, 10 (4), 101-126. doi: 10.22059/jwdp.2013.30577. [text in persian].[Link]
 Ghaderzadeh, O., & rezazadeh, F. (2020). A Study of the Lived Experience and the Perception of Women from Participation in Civic Associations. Sociology of Social Institutions, 6 (14), 63-96. doi: 10.22080/ssi.2020.15416.1535. [text in persian]. [Link].
Ghaderi, S. (2018). Structure of Social Stratification and Socio–Cultural Clustering of Tehran’s Neighborhoods. Quarterly of Social Studies and Research in Iran, 7 (4), 731-761. doi: 10.22059/jisr.2019.249692.617.[text in persian]. [Link].
Goldman, B. M., Chang, P. S., Meddaugh, J. R., & Daddona, M. F. (2019). Stimulating a Response: Does Exposure to the Confederate Flag Impact People’s Attitudes Regarding Social Dominance Orientation, Ethnocultural Empathy, and their Political Beliefs. The Journal of Public and Professional Sociology, 11 (1), 2. [Link]
Lerner, S. (2010). The Passing Traditional Society, New York: The McMillan com.
Kajbaf, A., Allahyari, F., & Bakhtiari, S. (2014). Role and status of woman among Bakhtiari people during Qajar dynasty (1796-1925). Historical Researches, 5 (4), 39-54. [text in persian]. [Link]
King, N., Horrocks, C., & Brooks, J. (2018). Interviews in qualitative research. SAGE Publications Limited.[Linl]
Putnam, R. D. (1995). Bowling Alone: Americas Declining Social Capital. Journal of Democracy, 6: 65-78. [Link]
Safari, H., Danesh, P., Fakhraei, S. (2020). Sociological Analysis of Gender Gap in Economic Participation (Case Study: Urban Women of East Azarbaijan Province). Journal of Economic & Developmental Sociology, 9 (1), 141-159. [text in persian].[Link]
Shanker, R. (2014).Measurement of women's political participation at the local level: India experience. Journal of Rural Development, 1 (3), 1-8. [Link].
 Rahimi, A., Farajpahlou, H., Osareh, F., & Shahbazi, M. (2018). Developments of research in evaluation of data and information quality in information systems since the year 2000. Iranian Journal of Information Processing and Management, 33 (2), 915-944. doi: 10.35050/JIPM010.2018.085. [text in persian].[Link].
Raeisi, S., Tafazzoli, H., Tohidfam, M., & Taheri, A. (2020). Institutional Barriers to Women’s Political Participation in Baluchistan Region. Woman in Development & Politics, 18 (2), 313-334. doi: 10.22059/jwdp.2020.282601.1007650. [text in persian]. [Link]
 Roumina, E., & Sadeghi, V. (2015). Investigation of the Effect of Tribalism on Voting Pattern; Case Study: Nourabad Mamasani Township. Geopolitics Quarterly, 11 (39), 84-116. [text in persian]. [Link]
Rodríguez-Hidalgo, A. J., Solera, E., & Calmaestra, J. (2018). Psychological predictors of cyberbullying according to ethnic-cultural origin in adolescents: a national study in Spain. Journal of cross-cultural psychology, 49 (10), 1506-1522. [Link].
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
مطالعات زن و خانواده
دوره 12، شماره 2 - شماره پیاپی 33
خرداد 1403
صفحه 10-37