واکاوی فقهی و حقوقی کتابت نکاح

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان

1 دانشیار گروه مطالعات بنیادین پژوهشگاه خانواده پژوهشکده دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری مطالعات حقوق خانواده دانشگاه شهید بهشتی تهران ایران

10.22051/jwfs.2023.43578.2974

چکیده

در عصر حاضر به دلیل گسترش سواد و رواج کتابت در بین مردم، تمایل به ابراز اراده به‌صورت کتبی و یا انشاء کتبی بیشتر شده است. در این میان انعقاد عقد نکاح به‌صورت کتبی نیز ممکن است موردتوجه واقع شود؛ به این صورت که زوج و زوجه اراده خویش را بر نکاح، به‌صورت کتبی اعلام نمایند و یا نکاح با ایجاب و قبول کتبی واقع شود؛ بنابراین در پژوهش حاضر که به روش توصیفی_تحلیلی از نوع تحلیل محتواست، این سوال مطرح می‌شود که نکاح کتبی در بین نظر فقهای اسلامی و قانون ایران چگونه است؟ با توجه به نظر مشهور فقهای شیعه و سنی، ایجاب و قبول باید لفظی باشد، لذا با اثبات عدم حجیت اجماع به‌عنوان مهم‌ترین دلیل مخالفان نکاح کتبی، همراه با اثبات حجیت کتابت و صراحت و شفافیت آن همچون لفظ و با استناد به عمومات لزوم وفای به عقد و عهد، اطلاقات در برخی آیات نکاح و حجیت کتابت در آیه 282 سوره بقره، صحت و مشروعیت عقد کتبی را تقویت نمودیم؛ بنابراین با توجه به فقدان دلیل معتبر بر لزوم وجود لفظ و اعتبار طریقی نه موضوعی لفظ در نظر فقها، بر اساس ادله مشروعیت نکاح کتبی، می‌توان قائل به پذیرش نکاح با نوشته شد.

تازه های تحقیق

براساس آنچه گذشت، کتابت به‌عنوان یکی از طرق اعلام اراده با ارتقاء سواد و رواج آن در بین مردم، درزمینه­های بیشتر مورداستفاده و بسیاری از اعمال حقوقی و تصرفات قانونی از این طریق انجام می‌گیرد؛ یکی از این تصرفات حقوقی نکاح کتبی است؛ درحالی­که بر اساس اقوال فقهای مذاهب اسلامی و حقوق­دانان، اصل، لفظی بودن صیغه در نکاح است.

 در چند دهه  اخیر با ارتقاء جایگاه و اعتبار کتابت و استحکام آن نسبت به لفظ، بسیاری از حقوق­دانان و فقهای معاصر معتقدند، کتابت با فرض صریح بودن آن در بیان قصد باطنی، می‌تواند جایگزین لفظ شود.

بنابراین پس از استقراء ادله و بررسی دلایل، این نتیجه حاصل می‌شود؛ با توجه به فقدان دلیل معتبر بر لزوم وجود لفظ در عقد نکاح و عدم حجیت اجماع به­عنوان مهم­ترین دلیل مخالفان کتبی بودن نکاح و ازآنجاکه اعتبار لفظ در نظر فقها طریقی بوده و موضوعیت ندارد و با استناد به اطلاقات و عمومات در برخی آیات ازجمله «اوفوا بالعقود»، آیات مربوط به نکاح مانند آیه  3سوره نساء «فانکحوا ما طاب لکم من النساء...» و آیه 32 سوره نور «وانکحواالایامی منکم و الصالحین من عبادکم و امائکم...» و حجیت کتابت در آیه 282 سوره بقره، همچنین با توجه به‌صراحت و شفافیت نوشته، انکار صحت عقد نکاح کتبی صحیح نیست و می­توان قائل به پذیرش انعقاد نکاح از طریق نوشته ­شد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Jurisprudent and legal analysis of the writing of marriage contract

نویسندگان [English]

  • Mohammad Rowshan 1
  • Afsoon Mollazadehnooran 2

1 Associate Professor, Department of Basic Studies, Family Research Institute, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran

2 PhD student of family law studies, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran

چکیده [English]

In today's era, due to the expansion of literacy and the spread of writing among people, the desire to express one's will in writing or written composition has increased. In the meantime, concluding a marriage contract in writing may also be considered; In such a way that the husband and wife declare their will to marry in writing, or the marriage takes place with a written request and acceptance; Therefore, in the present research, which is a descriptive-analytical method of the content analysis type, the question is raised, what is the written marriage according to the opinion of Islamic jurists and Iranian law? According to the opinion of the famous Shia and Sunni jurists, request and acceptance must be verbal.Therefore, by proving the lack of validity of consensus as the most important reason for the opponents of written marriage, together with proving the validity of the book and its clarity and transparency as words and citing the generality of the need to be faithful to the contract and covenant, the strictness in some verses of marriage and the validity of the book in verse 282 of Surah Al-Baqarah We strengthened the authenticity and legitimacy of the written contract;Therefore, due to the lack of valid evidence on the necessity of the existence of the word and the procedural reputation of the word rather than the subject matter in the opinion of the jurists,based on the evidence of the legitimacy of the written marriage, it is possible to accept the written marriage.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: will
  • marriage contract
  • Sigeh
  • written marriage
ابن ادریس، محمد. (1410ه.ق).  السرائر، جلددوم، چاپ دوم ، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.[لینک]
اراکی، محمدعلی. (1427 ه.ق). دراسه حول حکم المعاطاه فی النکاح. مجله فقه اهل بیت، شماره 43، ص 63تا80[لینک]
اردبیلی، احمد.(بیتا). زبیده البیان ، المکتبة الجعفریة لإحیاء الآثار الجعفریة، تهران[لینک]
اصفهانی، محمد سینح. (1374ه.ق)، نهایه الدرایه فی شرح الکفایه، ج 2، قم انتشسارات سید الشهدا.[لینک]
اصفهانی، محمدحسین. (1418ه.ق)، حاشیۀ کتاب المکاسب (ط – الحدیثه)، ج1 و3، چاپ اول، قم انوالمهدی.[لینک]
اصفهانی،محمد. (1416ه.ق). کشف اللثام و الإیهام عن قواعد الأحکام، ج7 ، چاپ اول، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.[لینک
امامی، سیدحسن. (بی­تا). حقوق مدنی. جلد 4 ، چاپ  14 ، تهران اسلامیه.
انصاری، مرتضی. (1410هق). المکاسب (ط – الحدیثه)، جلدسوم ، چاپ اول، قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری.[لینک]
انصاری، مرتضی.(1415ه.ق ). کتاب النکاح، چاپ اول، قم، گنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری[لینک]
بجنوردی سیدحسن. ( 1391 ق). ، قواعد الفقهیه، ج 3، نجف مطبعه الاداب[لینک]
بحرانی، ال عصفور.(1405). الحدایق الناضره، چاپ اول، قم جامعه مدرسین[لینک]
البخاری، محمد. (1311ه.ق). صحیح البخاری باب کیف کان بد اوحی ، ج1 ،بی چا، مصر، مکتبه الامیریه[لینک]
ترمذی، محمدبن­عیسی. (1395ه.ق)، سنن الترمذی، جلد3، مصر، مطبعۀ مصطفی البابی الحلبی[لینک]
حرّ عاملی، محمد. (1409ه.ق). وسائل الشیعه، ج 20 ، چاپ­اول، مؤسسه آل البیت(ع).[لینک]
حرّ عاملی، محمد. (1409هق). وسائل الشیعه، ج1تا15، 20تا23 و30، چاپ اول، قم مؤسسه آل البیت.[لینک]
حسینی روحانی، صادق.(1412ه.ق). فقه الصادق، چاپ اول، قم دارالکتاب(مدرسه امام صادق(ع)) [لینک]
حسینی شیرازی، محمد.(1407ه.ق). موسوعه الاستدلالیه فی الفقه الاسلامی، چاپ اول، قم مؤسسه الفکر الاسلامی.
حلبی، حمزه­بن­علی. (1417ه.ق). غنیه النزوع، چاپ­اول، قم موسسه امام صادق.[لینک]
خرسندیان، علی و شنیور، قادر .(1392). واکاوی مبانی فقهی و حقوقی جواز انعقاد نکاح در فضای سایبر. فقه و حقوق اسلامی، سال 30، شماره6،  ص 55-84. [لینک]
خوانساری، محمد (بی­تا)، الحاشیه الثانیه علی المکاسب. بی جا، چاپ اول.[لینک]
خوئی، ابوالقاسم. (1409ه ق). مبانی العروه الوثقی، نجف، مطیعه الآداب، ج2[لینک]
خویی، ابوالقاسم. (1418ه.ق). موسوعه الإمام الخوئی، ج 33 ، چاپ­اول، قم، مؤسسه إحیاء آثار الإمام الخوئی(ره)[لینک]
دهخدا، علی­اکبر.(1404ق). لغتنامه دهخدا. ج12، چاپ اول، تهران، دانشگاه تهران.
الزحیلی ، وهبی.(1406 ه ق). الفقه الاسلامی والدلته، جلد7، چاپ اول، دمشق دارالفکر[لینک]
سبحانی، جعفر. (1416ه.ق). نظام النکاح فی الشریعه الاسلامیه الغراء، ج1، قم موسسه الامام الصادق(ع)[لینک]
سبزوارى، سیدعلی (1413). مهذّب الأحکام، چاپ4، قم، مؤسسه المنار.[لینک]
شبیری زنجانی، موسی. (1419ه ق). کتاب نکاح، ج9، چاپ اول قم، مؤسسه پژوهشی رأی پرداز. [لینک]
شریف مرتضی، علم­الهدی. (1417ه.ق). الانتصار.  چ اول، قم دفتر انتشارات اسلامی.[لینک]
شهیدی، مهدی. (1380)، تشکیل قراردادها و تعهدات، چاپ­دوم تهران، مجد.
شهیدی، مهدی. (1384). حقوق­مدنی، چاپ­سوم، تهران، مجد.
صفایی، حسین و امامی، اسدالله. (1385). حقوق خانواده، ج1 ، تهران، دانشگاه تهران.
صفایی، سیدحسین، دوره مقدماتی حقوق خانواده. (1382). ج2 ،چاپ اول، تهران نشر المیزان
طباطبایی حائری. (1418ه.ق). ریاض المسائل (ط – الحدیثه)، ج  8و  11و 12 ، چاپ اول، قم، مؤسسه آلالبیت علیهم السلام. [لینک]
طباطبایی حکیم، محسن. (1416ه.ق). مستمسک العروه الوثقی، ج14، چاپ اول قم، مؤسسه دارالتفسیر[لینک]
 طباطبایی یزدی، محمدکاظم. (1409ه.ق). العروة الوثقی فیما تعم به البلوی، ج2، چاپ دوم، بیروت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.[لینک]
طوسی، محمدبن­حسن. (1364 ش).  تهدیب الاحکام، ،جلد7، چ 4  ،دارالکتب الاسلامیه[لینک]
طوسی، محمدبن­حسن. (1387ه.ق). المبسوط فی فقه الامامیه، ج4و 5 ، چاپ­سوم، تهران، المکتبه المرتضویه لإحیاء الآثار الجعفریه.[لینک]
 طوسی، محمدبن­حسن. (1400ه.ق). النهایه، چاپ دوم،  بیروت، دارالکتاب العربی.
 طوسی، محمدبن­حسن. (1407ه.ق)، الخلاف، ج4، چاپ­اول،  قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
 طوسی، محمدبن­حسن. (1408ه.ق)  الوسیلۀ إلی نیل الفضیلۀ، چاپ اول،  قم، انتشارات کتابخانه آیۀ االله مرعشی نجفی(ره).[لینک]
عاملی (شهید اول). (بیتا) القواعد و الفوائد، ج 1، قم، کتابفروشی مقید، چاپ اول.[لینک]
عاملی، زین الدین. (1413ه.ق). مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، ج7، قم  موسسه المعارفالاسلامیه[لینک]
عاملی، زین­الدین (1413). مسالم الافهام، ج7، چاپ اول، قم موسسه المعارف الاسلامیه[لینک]
عاملی، زین­الدین. (1409ق). منیة المرید فی أدب المفید و المستفید,  جلد۱ ، مکتب الاعلام الاسلامی[لینک]
عاملی، زین­الدین. (1410ه.ق). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه (المحشّی – کلانتر)، ج 3و5  ، چاپ اول،  قم، کتابفروشی داوری.[لینک]
عاملی، علی. (1993ه.ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد، ج 12 ،5 ،4و ،13 چاپ دوم،  قم، مؤسسه آلالبیت[لینک]
عاملی، محمد. (1417ه.ق). الدروس الشرعیه فی فقه الإمامیه، چاپ دوم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم[لینک]
علمی،محمد؛ بلوردی،طیبه.(1397). نقش کتبی یا لفظی بودنقراردادها در امنیت شغلی از دیدگاه فقهی. مبانی فقهی حقوق اسلامی.11(1).99-129.[لینک]
کاتوزیان، ناصر. (1376). قواعد عمومی، قراردادها، ج1، چاپ چهارم تهران، شرکت سهامی انتشارات
کاتوزیان، ناصر. (1387). حقوق خانواده، ج 1 ، چاپ ششم، تهران، میزان
کاتوزیان، ناصر. (1392)، حقوق خانواده، ، ج1، چاپ سوم، تهران، میزان.
کاشف الغطاء نجفی، حسن  (1422). أنوار الفقاهه- کتاب البیع، چاپ اول مؤسسه کاشف الغطاء، نجف الاشرف[لینک]
کلینى، محمد (1407ه.ق). الکافی، مصحح علی اکبر غفارى و محمد آخوندى، دار الکتب الإسلامی، تهران، چاپ چهارم[لینک]
کلینی، محمد (1407ه.ق). الکافی (ط – الاسلامیه)، ج 5 ،1و، 6، چاپ چهارم، تهران، دار الکتب الإسلامیه[لینک]
محقق داماد، مصطفی. (1390)، بررسی فقهی حقوق خانواده (نکاح و انحلال آن)، چاپ شانزدهم قم، مرکز نشر علوم اسلامی، [لینک]
محقق­داماد، مریم السادات. (1397). بررسی تطبیقی نکاح سایبری در فقه امامیه و اهل سنت. دوفصلنامه حقوق تطبیقی. 15(2). 169-196. DIO:10.22096/LAW2020.40433  .[لینک]
مظفر، محمدرضا، (بی تا)، اصول فقه، چاپ دوم، قم، اسماعیلیان.[لینک]
مغنیه، محمدجواد.(1421ه.ق). الفقه علی المذاهب الخمسه، ج2، چاپ دهم ،بیروت، دارالتیار الجدید.[لینک]
مکارم شیرازی ناصر،(1422ه.ق) ، بحوث فقهیه تامه،چاپ اول، قم مدرسه امام علی بن ابی طالب(ع)[لینک]
مکارم شیرازی، ناصر (1425ه.ق).  أنوار الفقاهۀ (کتاب البیع)، چاپ اول قم، انتشارات مدرسۀ الإمام علی بن ابیطالب(ع)[لینک]
مکارم شیرازی، ناصر.(1382). سلسله مباحث خارج فقه (کتاب النکاح)، ج 1 چاپ اول ، قم، مدرسه الامام علی ابن ابیطالب (ع) [لینک]
موسوی خمینی، روح­الله.(1421ه.ق)، کتاب البیع، ج1 ، چاپ اول، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره). [لینک]
نجفی، محمدحسن. (1404ه.ق)، جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام، ج  30 ،29 ،27 ،25 ،22و ،32 چاپ هفتم،  بیروت، دارالاحیاء التراث العربی.[لینک]
نراقی، ملا احمد (1415ه.ق). مستند الشیعه فی أحکام الشریعه، ج 14 و 16، چاپ اول،  قم، مؤسسه آل البیت(ع).[لینک]
نراقی، ملااحمد. (1375ه.ش).  عواید الایام، چاپ اول، قم مکتب الاعلام الاسلامی[لینک]
نورى مازندرانی، حسین. (1408ه.ق)، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، چاپ اول مؤسسه آل البیت علیهم السلام، قم. [لینک]
هدایت نیا، فرج­الله. (1392). عناوین ثانوی و حقوق خانواده. چاپ اول تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
یودی، ح، م، (بیتا)، تعاقدعبرالانترنت، مصر دارالکتب القانونیه.
 References
Aghamiri, N & Vaziri, S. (2019). Prediction of psychological well-being based on marital intimacy, resilience, and mental health of couples in Tehran. Avicenna Journal of Neuro Psycho Physiology, 6(4), 203-210. Doi. 10.32598/ajnpp.6.4.6 [Link]
Ameli, Z (1993). Masalak Al-Afham  al tatabboe Sharaer al Islamic, Volume 7, Al-Ma'arfal-Islamiya Institute, Qom. (Text in Arabic). [[link]
Ameli, Z (1990), al-Rawzah al-Bahiyyah fi Sharh al-Luma'ah Al-Mashqiyya (Al-Mahshi - Kalanter), vol. 3 and 5, first edition, Qom, Dauri Bookstore. (Text in Arabic). [link]
Amili, Z (1989), Mania al-Murid in the literature of al-Mufid and Al-Mustafid, Volume 1, School of Islamic Information. (Text in Arabic ) [link]
Amili, A. (1994), Jami al-Maqasad fi Sharh al-Qasas, vol. 12, 5, 4, and 13, second edition, Qom, Al-Al-Bait Institute [link]
Ameli, Z (1993). Masalam al-Afham, vol. 7, first edition, Qom Institute of Al-Maarif al-Islamiyya(In Arabic) [ link]
Araki, M. (1990). "Essay on the Rule of Al-Mata'ah in Marriage". Fiqh Ahl al-Bayt Journal, No. 43, pp. 63-80(Text in Arabic).[ link]
Ameli , M,  (2006). Al-Droos al-Sharia fi Fiqh al-Imamiyah, second edition, Islamic Publications Office affiliated with the Qom Seminary Teachers Society. (Text in Arabic). [link]
Al-Bukhari, M. (1890). Sahih al-Bukhari, Chapter 1 of Kaif Kaan Bad Uhi, Vol. 1, Bicha, Egypt, School of Al-Amiriya (Text in Arabic). [link]
Ansari, M. (1995). Kitab al-Nikah, first edition, Qom, World Gangreh commemoration of Sheikh Azam Ansari (Text in Arabic). [link]
Ansari, M. (1990). Al-Makasab (I - Hadith), Volume 3, 1st edition, Qom, World Congress honoring Sheikh Azam Ansari(Text in Arabic). [link]
 Ardabili, A. Zubaydah Al-Bayan, Al-Jaafari Library for Revival of Al-Jaafari Antiquities, Tehran. [link]
Bahrani, El Asfour (1985).Al-Hadaiq al-Nadrah, first edition, Qom Jamia Modaresin (Text in Arabic). [link]
Bojnordi S, M, H (1972). , Ghavaeed ag feghheya, vol. 3, Najaf Press of Al-Adab (Text in Arabic) [link].
Dehkhoda, A, A (1984). Dehkhoda dictionary. Volume 12, first edition, Tehran, University of Tehran
Esfahani, M. (1996). Kashf al-Latham and al-Iham on the rules of al-Ahkam, vol. 7, 1st edition, Qom, Islamic Publications Office affiliated with the Qom Seminary Society of Teachers. (Text in Arabic). [link]
Esfahani, M.H. (1998), Hashie Kitab al-Makasib (I - Hadith), vol. 1 and 3, first edition, Qom Anwal Mahdi. (Text in Arabic). [link]
Esfahani, M, H (1374 AH), Nahaye al-Daraya fi Sharh al-Kafayah, Vol. 2, Qom, Sayyid al-Shahda's Publications. (Text in Arabic). [link]
Emami, S, H . Civil Rights. Volume 4, Issue 14, Tehran Islamia (Text in persian)
Horr Ameli, M. (1955). Al-Wasal al-Shi'ah, vol.1-15, 20-23 and 30, first edition, Al-Al-Bait Institute, Qom. (Text in Arabic). [link]
Hosseini Rouhani, pp. (1955). Fiqh al-Sadiq, first edition, Qom Dar al-Kitab (Imam Sadiq School (Text in Arabic). [link]
Hosseini Shirazi, S, M (1987). The Encyclopedia of Reasoning in Islamic Fiqh, first edition, Qom Institute of Al-Fakr al-Islami. (Text in parsian)
Hedayat Nia, F (2012). Secondary titles and family law. First edition, Tehran, Islamic Culture and Thought Research Institute Publishing Organization. (Text in persian)
Halbi, H (1997). Ghaniyeh al-Nuzou, first edition, Imam Sadiq Institute, Qom (Text in Arabic). [link]
Khorsandian, M., A. and Sheniver, A. (2012). Analysis of jurisprudential and legal bases of the permission to conclude marriage in cyberspace". Shariah Fiqh and Armed Law, year 30, number 6, pp. 55-84. (Text in Parsian) [link]
Khoei, A (1418 AH). Al-Imam Al-Khoei Encyclopedia, vol. 33, first edition, Qom, Imam Al-Khoei (RA) Revival Institute. (Text in Arabic). [link]
Khoi, A (1998). Bani al-Arwa al-Waghti, Najaf, Matia al-Adab, vol2. (Text in Arabic) [link]
Khansari, M.  al-Hashiya al-Thaniyyah Ali al-Makasab. Bija, first edition. (Text in Parsian) [link]
Najafi, H (2002). Anwar al-Faqaha - Kitab al-Bi', first edition of Kashif al-Ghita institute, Najaf al-Ashraf. (Text in Arabic) [link]
Katouzian, N. (2012), Family Law, Volume 1, Third Edition, Tehran, Mizan (Text in Parsian)
Katouzian, N. (2007). Family law, vol. 1, 6th edition, Tehran, Mizan (Text in Parsian)
Katoozian, N (1998). General rules, contracts, vol. 1, 4th edition, Tehran, publishing company (Text in Parsian)
Kolini, M. (1987). Al-Kafi (I - Al-Islamiyya), Vol. 5, 1, 6, 4th edition, Tehran, Dar Al-Katb Al-Islamiyya (Text in Arabic). [link]
Kolini, M. (1987), Al-Kafi, corrected by Ali Akbar Ghafari and Mohammad Akhundi, Dar Al-Katb al-Islami, Tehran, 4th edition(Text in Arabic) [link]
Ibn Idris, AD (1999). Al-Saraer, volume 2, 2nd edition, Qom, Islamic publishing office affiliated with Qom seminary community of teachers. (Text in Arabic) [link]
Mozafar, M., R., B. Ta., Principles of Jurisprudence, second edition, Ismailian Publications, Qom.
Mohagheq Damad, M. (2010), Jurisprudential Review of Family Law (Marriage and Its Dissolution), Qom, Islamic Sciences Publishing Center, 16th edition (Text in Parsian) [link]
Mughniyeh, M., vol. (1421 A.H.), Fiqh Ali al-Mahabh al-Khumsa, vol. 2, 10th edition, Beirut, Dar al-Tiyar al-Jadeed(Text in Arabic). [link]
Makarem Shirazi, N, (1382). Kitab al-Nikah, vol. 1, Qom, Imam Ali Ibn Abi Talib. school, first edition (Text in Arabic) [link]
Makarem Shirazi, N (1425 AH). Anwar al-Fiqahah (Kitab al-Ba'i), first edition of Qom, Imam Ali Ibn Abi Talib (a.s.) publishing house. (Text in Arabic) [link]
Makarem Shirazi N. (2000), Faqhiyyah Tameh, 1st edition, Imam Ali Bin Abi Talib (A.S.) Madrasah, Qom. (Text in Arabic) [link]
Mousavi Khomeini, R. (1421 A.H.), Kitab al-Bai, Vol. 1, 1st edition, Tehran, Imam Khomeini (R.A.) Editing and Publishing Institute. (Text in Arabic) [link]
Naraghi, A (1415 AH). Document al-Shia fi Ahkam al-Sharia, vol. 14 and 16, first edition, Qom, Al-Al-Bayt Institute. (Text in Arabic) [link]
Naraghi, M. (1988). Al Avayed Al ayam, first edition, Qom School of Al-Alam al-Islami. (Text in Arabic) [link]
Najafi, M. (1404 A.H.), Javaher al-Kalam fi Sharh Shar'e al-Islam, vol. 30, 29, 27, 25, 22, and 32, 7th edition, Beirut, Darulahiya al-Trath al-Arabi. (Text in Arabic)
Nouri Mazandarani, H, (1988), Mostadrak al-Wasail Va Mustanbat al-Masal, first edition of Al-Al-Bayt Institute, Qom. (Text in Arabic) [link]
Sobhani, Sh., J. (1995). Nizam al-Nikah in Al-Shari'a al-Islamiya al-Ghara, vol. 1, Imam al-Sadiq (a.s.) Institute, Qom (Text in Arabic) [link]
Sabzevari, S, A (1997). Mahzzab Al-Ahkam, 4th edition, Qom, Al-Manar Institute. (Text in Arabic)
Shabiri Zanjani, M,(2000) Ketabi Al nekah, Volume 9, Qom, Rai Pardaz Research Institute, first edition.[link]
Shahidi, M. (2004). Civil Rights, third edition, Tehran, Majd Publications. (Text in Parsian).
Shahidi, M. (2001), formation of contracts and obligations, 2nd edition, Tehran, Majd.
Sharif Morteza, A (1996). Al-Intisar, Qom, Islamic Publication Office. (Text in In Arabic) [link]
Safai, Seyyed Hossein, introductory course of family law. (2004). Volume 2, first edition, Tehran, Al-Mizan publishing house (Text in Parsian).
Safai, H. and Emami, A. (2005). Family Law, Volume 1, Tehran, University of Tehran (Text in Parsian).
Tabatabai Hakim, M. (1995). Mustamsk al-Arwat al-Wasgha, vol. 14, first edition of Qom, Dar al-Tafsir Institute (Text in In Arabic).
  Tabatabai Yazdi, M, K (1989).Al-Arwa Al-Waghti Fima Tam Beh Al-Balawi, vol. 2, second edition, Beirut, Al-Alami Publishing House. (Text in In Arabic). [link]
Tabatabai Haeri (1997). Riyaz al-Masal (I-Hadith), vol. 8, 11, and 12, first edition, Qom, Al-Al-Bayt Institute, peace be upon him. (Text in Arabic) [link]
Tusi, M. (1967). Al-Mabsut fi fiqh al-Umamiyah, vol. 4 and 5, 3rd edition, Tehran, al-Maktabeh al-Mortazawieh to revive the antiquities of al-Jaafari. (Text in Arabic) [link]
Tormozi, M. (1975), Sunan Al-Tormozi, Volume 3, Matbaat  Mustafa Al-Babi Al-HalabI. (Text in Arabic). [link]
 Tusi, M. (1980). Al-Nahaye, second edition, Beirut, Darul Kitab Al-Arabi  (Text in Arabic).
  Tusi, M. (1987), Al-Khalaf, Vol. 4, first edition, Qom, Islamic Publications office affiliated with Qom seminary teachers' society. (Text in Arabic)
  Tusi, M. (1988) Al-Wasilah Ili Nil Al-Fadilah, 1st edition, Qom, Publications of Aye Allah Marashi Najafi (RA) Library. (Text in Arabic) [link]
Tusi, M. (1945). Tahzeeb Al-Ahkam, Volume 7, Chapter 4, Dar al-Kitab al-Islamiya. (Text in Arabic) [link]
Yodi, H, M, Online Contracts, Misr Dar al-Kitab al-Qanuniyyah (Text in Arabic)